Andvari - 01.01.1979, Síða 35

BJÖRN JÓNSSON:
Berserkjahraun
Mér er ekki kunnugt um, hvort hraun-
gos hér á landi hafi víða orðið á lág-
lendi, en held, að það hafi ekki víða
verið. En hér í Snæfellsnes- og Hnappa-
dalssýslu er mér kunnugt um, að á fjór-
um stöðum hafa slík hraungos átt sér
stað, þ. e. Barnaborgahraun, Eldborg-
arhraun, Búðahraun og Berserkjahraun.
Þar sem mér er ekki kunnugt um, að
nokkur lýsing sé til af Berserkjahrauni,
þá langar mig að gera tilraun að drög-
um á lýsingu af því. Enda má segja, að
hæg séu heimatökin, þar sem ég í fulla
þrjá aldarfjórðunga hefi átt heima í
næsta nágrenni við hraunið.
Hraun þetta hefir komið upp á lág-
lendi úr fjórum eldvörpum, sem kölluð
eru rauðu eða gráu kúlur eftir litnum,
sem á þeim er. í raun eru þær allar
rauðar, en mosagróður, sem safnazt hef-
ir á þær, þó misjafnlega mikill, gefur
þeim breytileg nöfn. Líkur sýnist mér
á, að lítið hraun hafi komið úr tveim
af þessum kúlum, heldur hafi þar verið
um ösku og vikurgos að ræða.
Urn stærð þessa hrauns veit ég ekki
með vissu, en held, að það hafi aldrei
verið mælt sérstaklega, enda lögun þess
þannig, að það hlýtur að vera nokkurt
nákvæmnisverk. Ég hygg þó, að stærð
þess sé nálægt 12 ferkílómetrum.
Hraunið er í vesturhluta Helgafells-
sveitar, og má heita, að það nái á milli
fjalls og fjöru, þó er nokkurt bil á milli
fjallsins og hraunsins, og þar hefir
hraunrennslið stíflað framrás nokkurra
lækja og einnar smáár. Þar hefir því
myndazt stöðuvatn, sem þessi straum-
vötn renna í, þetta vatn hét á fyrstu ár-
um byggðarinnar Svínavatn, en nú heit-
ir það Selvallavatn.
í því hefir verið allgóð silungsveiði
til mikilla hlunninda á þeim jörðum,
sem land eiga að vatninu, en það eru
jarðirnar Selvellir og Berserkjahraun.
Það þótti með ólíkindum, að ekkert
frárennsli sást úr vatninu, þó sjáanlega
renni sí og æ í það mikið vatn, en lík-
lega er nú nokkuð síðan, að menn fundu
töluvert innrennsli í hraunið úr vatn-
inu, þó ekki blasi við sjónum, hvað af
því vatni verður.
Önnur ráðgáta var einnig óleyst lengi
vel, og er það ef til vill enn, en sú ráð-
gáta var í sambandi við silunginn í vatn-
inu, en í því var og er enn mikil rnergð
af silungi, en hann er fremur smár. Nú
þótti ekki liggja í augum uppi, hvaðan
silungurinn hefði komið í vatnið, né
heldur hver rök lágu til þess, að á vor-
in veiddist úr vatninu silungur feitur og
fallegur með gljáandi hreistri, eins og
hann væri nýrunninn úr sjó. Úr þessum
gátum hefir nú verið leyst að nokkru.
Um frárennslið er það að segja, að um
fjörur sjást vatnslindir koma upp úr fjör-