Andvari - 01.01.1979, Side 39

ANDVARI
BERSERKJAHRAUN
37
sem liggur yfir hraunið utan frá hinu
gamla Gagngötuklifi inn hraun á sömu
slóðum og Gagngatan lá inn í Kúlur
og þaðan inn á Kerlingarskarðsveg.
Norðanvið þennan veg milli Klifsins og
Kúinanna er séhkennilegur hraunstrípi,
sem kallaður er Riddarinn. Nokkru aust-
ar en gatan úr Smáhraununum kemur
á akveginn í Kúlunum liggur gönguveg-
ur til suðurs um Kúlnaháls á leið að
Selvöllum, en Kúlnaháls er á milli Smá-
hraunakúlu og Gráukúlu.
Þegar suðurfyrir Kúlnaháls kemur, þá
tekur við sléttur sandur niður að Sel-
vallavatni (Svínavatni) og vestur að
hraunkantinum, en við hraunkantinn er
sandurinn grasigróinn, heitir þar Hraun-
flöt. Fyrir um 40 árum byggði starfs-
fólk Kaupfélags Stykkishólms í Stykkis-
hólmi sumarbústað á Hraunflöt og
nefndi hann Hraunprýði. Þessi bústað-
ur er enn við lýði, og er honum vel við
haldið, en nú munu eigendur hans vera
búsettir á Reykjavíkursvæðinu.
Hraunkanturinn meðfram Selvalla-
vatni er nokkuð hár, og á því svæði er
hraunið mjög mishæðótt og surns staðar
háir einstæðir strípar, meðal þeirra er
einn strípi stutt frá vatninu, sem heitir
Orn. A milli Arnarins og fossins í Fossá,
sem er sunnan við vatnið, eru í beinni
línu veiðimörk í vatninu á milli Ber-
serkjahrauns og Selvalla.
Við vesturenda Selvallavatns, þar við
hraunjaðarinn, er fornt mannvirki. Það
er hinn svokallaði Selvallanátthagi, þar
eru fallegir grashvammar inn í hraun-
ið. Ef haldið er niður með hraunkant-
inum að vestan, þá er áður en langt líð-
ur komið að Gagngötuklifi, en á þess-
ari leið á milli klifsins og vatnsendans
lá alfaraleiðin á fyrstu tímum byggðar-
innar upp í hlíð Hornshálsins, og þar
heitir Tæpagata. Neðar með hraunkant-
inum er Hornsnátthaginn og innrekstr-
arbyrgi, en vestan við það gengur breitt
vik inn í hraunið, austast í því liggur
vegur niður Mjósundahraun. Sá vegur
heitir Kirkjustígur og hefir í öndverðu
verið aðeins göngugata að sóknarkirkj-
unni í Bjarnarhöfn, en nú er þarna ak-
vegur.
Ef farið er yfir hraunvikið og haldið
út með hraunkantinum, þar fellur út
með honum á, sem heitir Þórsá, hún
rennur út í Hraunsfjörð, og innan lít-
illar stundar er komið út að firðinum.
En þar gengur út úr hraunbrunanum
nes, hraunlaust svæði, það heitir Búða-
nes, og bendir nafnið til, að frá þess-
um stað hafi verið útræði, frá byggð-
inni ofan hraunsins, sem í daglegu tali
var kölluð Utbotnar, og jarðirnar þar 5
að töiu Botnajarðir.
Lítið sést nú af mannvirkjum á Búða-
nesi, enda varla verið mikil, en þó má
sjá þar uppsátur og naust, sem stað-
festir þann raunveruleika, sem á bakvið
nafngift Búðaness liggur.
Eg vil hér vegna þeirra gífurlegu
breytinga, sem hér hafa orðið á síðast-
liðnum aldarþriðjungi í sambandi við
Hraunsfjörð og einnig í sambandi við
Búðanes geta þess, að áður en Mjósund
voru brúuð, þá féll sjór óhindrað út og
inn um Mjósundin og um stórstraums-
fjörur mátti heita, að fjörðurinn þorn-
aði, þó var alltaf djúpur áll framan fyrir
Mjósund upp með hrauninu að vestan
alveg upp að Búðanesi, og var þar bát-
gengt, þótt stórstraumsfjara væri, og
þess vegna hindraði það ekki sjósókn
frá Búðanesi, þó fjörðurinn mætti heita
þurr. Áður fyrr var stutt á fiskimið
þarna að vori og sumri, því ef sílferð
var að nokkru ráði, þá gekk fiskur á
Urthvalafjörð, það er fremrihluti Kol-
grafarfjarðar eins og hann heitir nú. En
hvort tveggja er, að fiskur af grunnmið-
um er löngu horfinn, enda er Ifka búið