Andvari - 01.01.1979, Page 64

RUTH CHRISTINE ELLISON:
Hallæri og hneykslismál
VestmannaeyjagosiS í janúar 1973 fréttist á samri stund um allan heim, og
víða um 'lönd, einkum á NorSurlöndum, var efnt til samskota til að hjálpa þeim,
sem misst höfðu heimili sín. Samskot erlendis handa íslendingum eru fágætt
fyrirbrigði á þessari öld; nú á dögum eru það frekar Islendingar, sem gefa pen-
inga í samskot handa sveltandi fólki í fjarlægum löndum. En kjör íslendinga hafa
gjörbreytzt á mjög stuttum tíma, og á öldinni sem leið voru þau önnur og verri.
Þannig riðu svo mikil harðindi yfir landið árin 1881 og 1882, að neyðarkall
barst út til Englands og Norðurlanda, og efnt var til samskota í þessum löndum
til að reyna að koma í veg fyrir algjört hallæri og hungursneyð á íslandi.
Arið 1875, þegar öskufall eyðilagði tún víðs vegar í Múlasýslum, safnaði
Eiríkur Magnússon M.A., bókavörður í Cambridge, stórfé í Englandi og varði
því af slíikum dugnaði og skynsemi, að það varð íbúum þess svæðis að hinu
mesta gagni. Þess vegna var leitað til hans aftur 1882 af Pétri Eggerz í Akur-
eyjum og Arna Thorlacius í Stykkishólmi og skorað á hann ,,að reyna nú að
koma því til leiðar, að samskot verði hafin til að bjarga þeim nauðstöddu hér
á landi". (Bréf skriifað í júlí 1882, prentað í Skuld 10. nóvember 1882.) Eiríkur
varfús til þess og fékk strax vin sinn William Morris, sem eins og kunnugt er
var þjóðskáld og þekktur íslandsvinur, til að fá eins marga höfðingja og hægt
var að ganga í málið. Þeim tókst svo ágætlega, að sjálfur borgarstjórinn (Lord
Mayor) í Lundúnum fékkst til að vera forseti samskotanefndarinnar, og auk hans
voru meðal annarra danski sendiherrann í Lundúnum, hertoginn af Devon-
shire, Manning kardínáli og þrír þingmenn í nefndinni.
William Morris skrifaði stórblöðunum Daily News og The Times og lýsti
ástandinu á Islandi fyrir almenningi í eftirfarandi orðum:
Hinum ódæma harða vetri 1880-1881 fylgdi kalt sumar, svo að heyfengur árið
1881 varð eigi helmingur af því, sem venja er til, og þar af leiddi, að miklu meira
af sauðfé en vant var og jafnvel mörgurn kúm varð að slátra um haustið. Hinn
síðastliðni vetur 1881-1882 var svo stormasamur, að eigi var hægt að láta fé og
hesta ganga úti, eins og vant er á Suðurlandi, en þegar það var látið út, féll
x) Greinarhöfundur er kennari við háskólann á York á Englandi.