Andvari - 01.01.1979, Page 71

andvari
HALLÆRI OG HNEYKSLISMÁL
69
Bkki var Guðbrandur samt af baki dottinn. 3. janúar 1883 birtist í The
I imes annað bréf 'frá honum, álíka langt og hitt, þar sem hann gagnrýndi sam-
skotanefndina harðlega fyrir að senda of lítið hey, og það á vitlausan stað - ef
astæða væri að senda nokkurn skapaðan ldut, en um það var hann alls ekki
sannfærður. Hann bendir á það, að kostnaður þeirra vara, sem sendar voru
með Lylie, næmi bara helmingi af þeim peningum, sem safnað var. Með því
dró hann í efa bæði ráðvendni og skynsemi Eiríks, og slíkt gerði William George
Loek, sem áður var nefndur, en hann gaf nú út ritling gegn Eiríki og nefndinni.
(Satt var það, að nefndarmennirnir, sem flestir voru alls óvanir verzlun, höfðu
látið svíkja sig svo illa, að flutningskostnaður fóðursins varð álíka mikill og
verð allra varanna. Eiríki voru ekki ókunn svikin, en honum tókst ekki ,,að hefta
helvítis svindlarana, sem kjörnir voru til að flytja hjálpina heim og nú eru að
berjast á allar lundir við að ræna sjóðinn allt er þeir geta“, eins og hann skrifaði
Steingrími 25. febrúar 1883.) Guðbrandur telur og bréf yfirmannanna í Reykja-
vík einskis virði, af því að Spence Paterson konsúll, eini maðurinn þar, sem
mætti teljast óháður, hafði ekki undirritað það.
Eiríkur gat hreinsað sig af grun um svik með því að sýna nákvæmlega,
hvernig því fé var varið, sem 'hann bar ábyrgð á - en það leið næstum því heilt
ár, áður en Paterson konsúll sendi utanríkisráðuneytinu í Lundúnum skýrslu þá
um ástandið á íslandi, sem gefin var út í Morning Post 28. desember 1883. Þá
loks snerist hann greinilega á sveif með samskotanefndinni, Eiríki til mikillar
gleði. En ekki TOru allir á íslandi á móti Guðbrandi. Jón A. Hjaltalín til dæmis
skrifaði honum 8. janúar 1883 og studdi mjög mál hans. Hann byrjar með því
að þakka honum „fyrir bréfið í Times um hallærislygina á íslandi“, og heldur
svo áfram:
Þér getið rétt til, að hér hefir ekkert hallæri verið og er ekki á Norðurlandi. Ég get
síður sagt um hina hluta landsins, en ég fór landveg suður í Reykjavík í júní-
mánuði, og sá ég þá hvorki hungur né hor á nokkrum manni nokkurs staðar.
I vetur hafa allir nóga björg. . . . Menn urðu að fækka mjög skepnum sínum í
haust, en í sumar var, var engin ástæða til að betla, eins og gjört var.
Hann nefnir og annan mann, sem er á sama máli og þeir „um þetta betl“.
Magnús assessor Stephensen hafði skrifað Jóni:
Ég væri miklu fúsari á að skrifa Guðbrandi þakkarávarp, quod de republica non
desperasset (fyrir það að hann örvænti ekki um hag þjóðarinnar), ef ég gæti
ímyndað mér, að það hefði nokkra þýðingu gagnvart öllum þeim höfuðpaurum,
sem fylla hinn flokkinn. (Bodleian MS Icelandic d. 1.)
Þótt mönnum hafi veitzt erfitt 1882 að átta sig á ástandinu, liggur sumt
°kki enn alveg Ijóst fyrir. Hagskýrslur sýna óneitanlega, að bágt héfir verið
í mörgum hlutum landsins 1881 og 1882, en var nokkur maður í raun og veru
kætt kominn vegna hallæris? Voru fréttirnar úr Rangárvallasýslu og fyrstu