Andvari - 01.01.2004, Page 134

132
GUÐRÚN BJÖRK GUÐSTEIN SDÓTTIR
ANDVARI
sammannlegri, kveðskapar arfleifð, því stakhendumar snúast allar um yfir-
þjóðleg tengsl manna, en þó hver á sinn hátt. Engu síður mikilvæg er þó
íslenska stuðlasetningin sem Stephan tekur upp frá Matthíasi Jochumssyni,
Steingrími Thorsteinssyni og Eiríki Magnússyni, sem gáfu út þýðingar á
leikritum Shakespeares á árunum 1874-1887, og notuðu allir að jafnaði tvo
stuðla í hverri braglínu, en höfuðstaf ekki nema stöku sinnum. Þetta sérís-
lenska afbrigði af bundnum en órímuðum hætti virðist verða táknrænt
andsvar Stephans við óbundnum hætti Whitmans af sama meiði, sem hann
notar í stakhendunum „Þvottadegi" (1919), tveimur stakhendum Guðbjarts
Glóa í drögum að verki nefndu „Kötludraumur“ (1926) og „André Cour-
mont“ (1924), þar sem íslensk staka myndar milli- og lokakafla.
Síðastnefnda kvæðið telur Viðar Hreinsson vera viðbrögð Stephans við
„The Waste Land“ T. S. Eliots. Hann segir í Andvökuskáldi: „Eyðilandið
hefst á „Greftrun hinna dauðu“ en um svipað leyti og Stephan las kvæðið,
óvinnufær vegna veikinda, orti hann um framtíðarland hinna lifandi í eftir-
mælum um franska ræðismanninn André Courmont“, sem hann hafði fundið
sterka samkennd með í íslandsförinni 1917 (386). Viðar rekur að Courmont,
sem hafði hug á að skrifa doktorsritgerð um kvæði Stephans, hafði fómað
hönd í stríðinu, sem hann fór í af hugsjón „en þótti fómin samt til einskis
þegar upp var staðið því stríðið gekk gegn öllu því sem hægt var að fóma sér
fyrir“ (386). Viðar segir Stephan setja fram þá hugsun að ,,[þ]að mætti aftur
á móti fórna lífinu fyrir góðan málstað; lífið sé leit að landi framfaranna.
Þessi landaleit „til fegurra lífs og fullkomnari þroska“ tengdi tvo ólíka menn,
sinn af hvorri þjóð, sem hittust eina svipstund en tengdust sterkum vinabönd-
um í sameiginlegri hugsjón um fegurra líf á jörð“ (388). Táknmerking stak-
henta háttarins sem íslensks andsvars Stephans við óbundnum hætti tekur því
þátt í samræðu Stephans við ljóð Eliots, en táknvísun hans í sammannleg
gildi tengist því sem Viðar segir vera kjama kvæðisins: „mannleg samkennd
hefur engin landamæri“ (387).
Vegna samhengis fá íslensku áherslumar í stakhendunni svolítið aðra merk-
ingu í stakhendunni „Skilningsmunur" (1912). Þar bregst Stephan við brigsl-
um um að hann hafi á engu trú og sé ekkert kært - hann „telji líf og heiminn
hending“ - sem hann svarar með því að nýi heimurinn sé „óskasteinn í fómr
okkar fenginn“.17 Nýi heimurinn var eindregið fjölþjóðlegur í huga Stephans,
en í Kanada var mósaík-stefna lögð til grundvallar í landnámi og uppbygg-
ingu vestur eftir sléttunum, og hún gerði ráð fyrir að þjóðabrot héldu menn-
ingareinkennum að einhverju leyti. Islensk stuðlun innan ensks háttar sem er
nýsköpun á fomum, órímuðum bragarháttum mannkynsins, hentar því vel til
að skila þeirri aukamerkingu táknrænt að íslenskar áherslur muni varðveitast
í ensku menningarumhverfi, sem er jafnframt fjölþjóðlegt.
Sú sérstaða Islendinga sem Stephani var hugleiknast að skilaði sér af full-