Andvari - 01.01.1882, Blaðsíða 6

2
tjm
fangbrennsla mun ekki liafa farið að tíðkazt fyr
en um miðja 18. öld. £á fóru Englendingar að kaupa
þangösku af írum og Skotum og gera úr henni pott-
ösku. fanginu var safnað saman í fjörunni, síðan var
það þurrkað og svælt í gryfjum. Varð það bezti bjarg-
ræðisvegur fátæku fólki svo þúsundum skipti, og svo
er enn. fangaskan var í háu verði framan af, t. d. í
18—20 aurum pundið um aldamótin. þ>á er sagt að
selzt hafi frá Suðureyjum (Hebrides) meira enn 40
miljónir punda af þangösku á ári; það verða um 8 milj.
króna. þ>essi nýi atvinnuvegur og velmegun sú, er þar
með fylgði, vakti eptirtekt manna víða, meðal annars í
ríkjum Danakonungs; þá voru að byrja í Danmörku
framfarir þær í búnaði, er síðan hefir svo mikið að
kveðið. Danir vildu nú koma upp þ'angbrennslu hjá
sjer, og rituðu ýmsir um það, en lítið varð þó um
framkvæmdir, enda eru þangtegundir í Danmörku miklu
lakari til þangbrennslu, en þær sem vaxa við Bretlands-
strendur. Hreyfing þessi varð þó tilþess, að kaupmaður
einn danskur á íslandi, Dines Jespersen á Bátsendum,
tók sig tii og fór að brenna þang, og ætlaði að fá úr
því pottösku. Pottaska hans var fengin dönskum efna-
fræðingi til rannsóknar; kvað sá liana ónýta og kenndi
um skakkri brennsluaðferð. Ritaði þessi maður síðan
fyrirsögn um pottöskugerð úr þangi, at tilhlutun rentu-
kammersins. |>að sendi greinina Lærdómslistafjelaginu,
er ljet prenta hana í ritum sínum (8. bindi bls. 231-239),
íslenzkaða af Benedikt Gröndal. Ekki er þess þó getið,
að Jespersen haíi haldið þangbrennslunni áfram eptir
þetta. Nokkru síðar sótti verzlunarhúsið Blacks Enke
& Co. um einkaleyfi til þangbrennslu, en rentukammerið
synjaði. Sömu erindislok fjekk skozkur maður Murdoch
Macauley að nafni, og bauðst hann þó til að kenna frá
sjer þangbrennsluna íslendingum þeim er nema vildi.