Andvari - 01.01.1882, Qupperneq 168

164
Um lánstraust
Peníngar slitna og eyðast með aldrinum, og þeir týnast
og þeir drukna. Allmikill auðfræðíngr enskr (Mac Cul-
loch) hefir reiknað út þenna kostnað, og gert hann */*
af 100. En hann telr og það, er meira er um vert, en
það er meðalágóði atvinnustjóra af fé því, svo sem verk-
efni, verkfærum eðr öðru, er hann getr koypt sér fyrir
peníngana. Setjum nú að hér á landi só meðalarðr af
flárvörzlu 8 af 100 eðr tæplega það, þar af eru þá 4 af
100 í vöxtu, sem áðr er talið, og aðrir 4 af 100 í
iðnarágóða; leggjum nú slitið hér á ofan, og höfum vér
þá önnur 40,000 kr. samt, er landið tapar á penínga-
haldinu í stað þess að hafa seðlana. Enn er og ótalinn
annarr ójöfnuðr, er peníngum fylgir, það er verðbreytíng
þeirra; verð gulls og silfrs breytist, það hækkar og lækkar
og fer jafnan fremr rýrnandi, ef um langan tíma er að
gjöra. Ef peníngar lækka meðan lán er úti eðr skuld
ólokin, þá græðir skuldunautr en lánsali tapar, svo sem
oss má reka minni til frá kóngsjarðasölunni; en hækki
peníngar, tapar skuldunautr en lánsali græðir. fetta
kann nú vera; en eg vil ómögulega missa peníngana út
úr landinu fyrir glys og glíngr, svo munt þú líklega segja.
J>essu skal eg svara þér með orðum Ad. Smiths, er var
gætinn maðr og vissi hvað han sagði. Hann segir á
þessa leið: «Peníngar, þetta mikla viðskiftahjól (the
wheel of circulation, veltuhjól), þetta mikla verkfæri
verzlunar, verða eigi fremr en nokkurt annað verkfæri
taldir með tekjuhluta mannfélagsins, þótt þeir sé næsta
verðmætr hluti af stofnfé þess". Síðan sýnir hann
fram á, að hverr sá er sparað geti sór kostnað til verk-
færa án þess að ódrýgja arðvinnuna, hann spari sér eigi
aðeins kostnað eðr fé, heldr geti hann og enda hljóti,
ef allr fjárstofn hans gengr eigi til þurðar, að eiga þeim
mun meiri eign í arðfé, sem hann á minni eign í
verkfærum. Fyrir því er það mikill ávinníngr að setja
bréf í stað penínga, ódýrt verkfæri fyrir næsta dýrt