Hlín - 01.01.1926, Side 108
106
Hlin
að skynsemin hefði hafið mennina upp yfir dýrin og
væri því æðra eðlis. Þessa skoðun hafa heimsspekingar
haft að fornu og nýju. Stuart Mill og samtíð hans leit
svo á. Skynsémisdýrkendur allra alda hafa gert það.
En eins og á hefir verið minst, hefir orðið breyting á
þessu á síðustu tímum. William James og Henri Bergson
hafa haldið fram að skynsemin sje minsta kosti ekki hið
eina og ef til vill ekki hið helsta, sem hafi hafið manninn
upp yfir dýrin, heldur sje það engu síður vilji mannsins,
er unnið hafi að því. Báðir þessir menn halda því svo
einnig fram, að eðlishvöt og skynsemi sjeu sjálfstæðir,
andlegir hæfileikar. Hvorugt lúti hinu, heldur sje hvort-
tveggja nauðsynleg öfl í framþróun mannsins. Pau sjeu
að einhverju leyti samstarfandi hjá öllum, en í mjög
misjöfnum hlutföllum. Pessi hlutföll skifti mönnutium að
nokkru leyti í ákveðna flokka þar sem hver hafi tiltölu-
lega litla framþróunarmöguleika.
Þessari skoðun um sjereðli kvenna og nauðsyn þess
fyrir búskap náttúrunnar kemur líka stuðningur úr fleiri
áttum. Sagt er að ekki sje Iang, síðan að líffræðingar
hafi fundið lögmál það, sem liggur til grundvallar fyrir
kynskiftingunni. Það hefir verið og mun enn vera almenn
skoðun, að tilgangur kynsins sje viðhald tegundanna
gegnum æxlun. En þó undarlegt megi virðast, standi
kynskiftingin ekkert í sambandi við æxlun. Allur sá fjöldi
lífsvera, er sje kynlaus og æxlist samt, sje sönnun þess.
Hjá þeim sje frjósemi einmitt á háu stigi. Heldur sje
kynið til þess að bera upp og halda við ákveðnum
orku-mismun (»difference of potential«) er virðist vera
skilyrði, breyti-möguleiki, eða með öðrum orðum skilyrði
til framþróunar.
Hjer virðist koma fram sama lögmál og á sviði sálar-
lífsins. í báðum tilfellum virðist um að ræða eðlismun,
er sje nauðsynlegt þroskaskilyrði.
Pessi líffræðilega skoðun á kynjunum k'emur heim við