Hlín - 01.01.1926, Blaðsíða 106

104
Hltn
Þekt hefi jég ekki alifáar konur með alveg óvenjulega
greinilegu kveneðli. Ein þeirra var ákaflega ljóðelsk, og
svo smekkvís, að aldrei hygg jeg það hafi brugðist, að
það hafi verið sönn list, sem henni þótti fallegt.
En eins víst er hitt, að hún hefði ekki, hvað sem við
hefði legið, átt þess nokkurn kost, að gera grein fyrir,
hvernig á því stóð, að henni þótti kvæði fallegt, eða eitt
kvæði fallegra en annað. Hún vissi aðeins, að það var
fallegt og var rjett rímað. Og þó þekti hún ekki svo
mikið til íslenskrar bragfræði, að hún vissi hvað stuðlar
og höfuðstafir væru.
Samt hefi jeg aldrei þekt eins óblandna andlega nautn
og gleði þessarar konu yfir velorktri ferhendu. Og ekkert
hefir kent mjer eins að skilja og bera virðingu fyrir þess-
ari einkennilegu og orðlausu rökfræði kvenna, sem oft
virðist ratvísari og glöggskygnari á sannleikann en hin
rökvísa sundurliðun karlmanna.
Hinn sálarlegi eiginleiki, sem kemur fram í þessari
ósjálfráðu dómgreind, er það, sem kallað er eðlishvöt
(Instinct). Eðlishvöt er líklega í miklu nánara sambandi
við tilfinningalifið en skynsemin Hún er því stundum
kölluð tilfinning. það er kallað að hafa eitthvað á tilfinn-
ingunni, þegar maður þykist viss um eitthvað, sem hann
getur ekki gert skýra grein fyrir.
Eðlishvötin er í senn styrkur konunnar og veikleiki.
Hún er andstaða rökrjettrar dómgreindar, og sennilega
fjarlægjast menn eðlishvötina að sama skapi setn vits-
munirnir þroskast. Hversu heppilegt það sje fyrir kon-
urnar, verður vikið að síðar.
Eðlishvötin gerir menn ósjálfstæða í þeim efnum, sem
skynsemi og dómgreind verður einkum við komið, en
örugga og ákveðna á þeim sviðum sem hún er leiðar-
stjarna. Pví menn efast miklu meira um sannleiksgildi
hugsunarinnar (Intellectisnis) en eðlishvatarinnar. Bestu eig-
inleikar kvenna eiga rót sína að rekja til þessa andlega