Andvari

Volume

Andvari - 01.01.2009, Page 108

Andvari - 01.01.2009, Page 108
106 HANNES BJÖRNSSON ANDVARI kenndir í sögu sálfræðinnar, svo sem Descartes, Locke, Wolff, Spinoza, Kant, Fichte, Hegel og fleiri. Umfjöllun Hannesar um F. J. Gall80 (1758-1828) er gott dæmi um það hvernig Hannes vinnur úr uppbyggingu Sibberns, en Gall er helst þekktur fyrir kenningar sínar um phrenologiu eða höfuðlagsfræði sem er listin að lesa úr höfuðkúpum. Hannes vísar í Sibbern og aðra fræðimenn jöfnum höndum líkt og almennt er gert í fyrirlestrunum. Rök með og á móti ágæti „heilafræð- innar“ eru vegin og metin á akademískan hátt og lögð fyrir nemendur til að þeir geri upp hug sinn varðandi námsefnið. Hrifning Hannesar á Sókratesi leynir sér ekki né aðdáun hans á Hegel, en Hegel er með langan, gagnrýn- inn kafla um phrenologiu í „höfuðriti“ sínu.81 Til samanburðar er kaflinn hjá Sibbern mun styttri. Hann gerir færri athugasemdir við efnið og tekur á því á allt annan hátt en Hannes gerir.82 Sálfræði Hannesar Árnasonar fylgir Sibbern um margt en hann leggur sínar áherslur á hlutina og vísar langt út fyrir kennsluefnið. Þungamiðja efn- isins hjá þeim báðum er þekkingarfræðin, sem er mjög eðlilegt þar eð hug- hyggjan fæst við andlegan veruleika sem er annars eðlis en hlutveruleikinn og hlýtur því að velta fyrir sér hvað sé þekkjanlegt í raun. Tilraunasálfræðin er ekki til staðar, en Skotanum Dugald Stewart (1753-1828) bregður fyrir í kaflanum um nytsemi sálfræðinnar.83 Stewart var lærisveinn Thomas Reid (1710-1796) sem er faðir skosku sálfræðinnar sem kom fram sem andsvar við efahyggju David Humes (1711-1776) og er kennd við heilbrigða skynsemi (commonsense psychology). Hannes nefnir ekki Hume en sérstaklega er sagt frá Cowardy nokkrum, höfundi Cogitationes posterioris de anima sem var gefin út í London 1704, „ákærður og dæmdur sem atheisti. Til þessa skoð- unarháttar heyrir einnig Systeme de la nature. Lametrier.“84 Efni fyrirlestranna þyngist er á þá líður og það er fínn blæbrigðamunur á hugtökum. Fyrirlestrarnir eru að miklu leyti greining á því hvernig hugur skoðar sjálfan sig og hvað hann geri án tilvísana til hins líkamlega. Það er ekki að furða að mörgum nemendum hafi gengið illa að tileinka sér efnið. Fyrirlestrarnir eru almennt á þokkalegu máli, en nokkuð dönskuskotnu. Mörg fræðiheiti eru íslenskuð auk þess sem þau koma fyrir á dönsku eða latínu. Þess ber að gæta að Hannes Árnason fylgdi málhreinsunarstefnu Fjölnis- manna. Jafnframt virðist hann hafa tileinkað sér sálfræðilega íslenska mál- hefð frá sóknarpresti sínum að Melum, Bjarna Arngrímssyni sem þýddi Sálar-Frœði eftir J. H. Campe.85 Campe var samstarfsmaður Humboldts, en til Humboldts hafa sumir rakið rætur svokallaðrar Völkerpsychologie Wundts.86 Meðal fræðiheita í þýðingu sr. Bjarna er „Hugsmíðakraptur“87 en hjá Hannesi kemur víða fyrir hugtakið „hugsmíðaafl“. Hugtakið kemur ekki fyrir í öðru þýddu riti Campe88 og er elsta orðmynd þess talin vera frá 1869 hjá Orðabók Háskóla íslands, í tengslum við þýðingu á Swedenborg.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.