Andvari - 01.01.2009, Blaðsíða 189

ANDVARI
FRÁ BÖRNUM AMTMANNSINS Á EINBÚASETRINU
187
amtmaður, sem gerðist málsvari þeirra, þegar hann andæfði vinnumanni
sínum í bundnu máli. Ræddu þau Páll og Þóra, hvernig bezt mætti rétta hlut
kvenna. Loks kom þar ræðu þeirra, að Páll skyldi skrifa grein um skóla-
menntun þeirra. Hún birtist í Norðanfara 1870 og fjallaði um nauðsyn þess
að gefa ungum stúlkum færi á að afla sér menntunar eigi síður en piltum
í latínuskólanum. Páll gat þess, að ungar stúlkur hefðu allt til þessa lifað í
skugga. Greinin fjallar að mestu um verklegt nám. Páll kvað nauðsynlegt að
stofna skóla, þar sem ungar stúlkur nytu kennslu í 2-3 ár að minnsta kosti,
bæði til munns og handa. Hann nefnir síðan hvers konar handavinnu, þrifnað,
stjórn og reglusemi innanhúss, verkhyggni og hagsýni. Gæti það bent til þess,
að hjónin hafi haft húsmæðraskóla í huga, því að Páll áréttar að koma á fót
stofnun fyrir stúlkur, rétt eins og „búmannaskólar og fyrirmyndar bú eru fyrir
bændaefni. Þær, sem hærra hyggja", eins og segir í greininni, „ættu að eiga
kost á æðri og meiri menntun en hinar, eftir þörfum og ástæðum.“64
Grein Páls vakti ekki mikla athygli, a.m.k. ekki hjá karlþjóðinni. Fár vissi
í hug kvenna. Þó má telja fullvíst, að skagfirzkar konur hafi lesið grein Páls
með athygli: Nokkrar konur í Hegranesi í Skagafirði héldu fund með sér 7.
júlí 1869, sem gárungar kölluðu „pilsafund“ og stofnuðu með sér eins konar
kvenfélag, sem vinna skyldi að bóklegri og verklegri menntun kvenna og
birtu greinargerð um þetta efni í Norðanfara haustið 1869. Fundum var fram
haldið næstu árin og árangurinn varð kvennaskólastofnun að Asi í Hegranesi
haustið 1877.65
Vorið 1870 sigldi Þóra til Kaupmannahafnar til að vinna kvennaskólamál-
inu fylgi. Hún hafði fengið meðmælabréf hjá Pétri biskupi Péturssyni. Þóru
var ljóst, að fyrsta skrefið til skólastofnunar var að safna fé í sjóð til fram-
kvæmdanna. I Höfn reifaði hún mál sitt við þekktar konur og ýmsa áhrifa-
menn. Undirtektir um styrk voru fremur góðar, en Ijóst, að íslendingar yrðu
fyrst sjálfir að sýna vilja sinn í verki. Frá Kaupmannahöfn hélt Þóra til Edin-
borgar til fundar við Ágústu systur sína. Þóra kynnti mál sitt fyrir Edinborgar-
búum og hétu ýmsir stuðningi sínum og jafnvel nokkrir Englendingar líka.
Skotar gáfu síðar allnokkuð til stofnunarinnar, einkum í munum.
Meðan Þóra var erlendis, reyndi Páll að vinna Hilmar stiftamtmann Finsen
á sitt mál. Amtmaður vildi ekki heita opinberum stuðningi sínum að sinni,
en taldi þó nauðsyn á að koma að nokkru til móts við óskir Páls. Hann hugði
einn vetur nægan námstíma stúlkum, og bændur mundi ekki vilja kosta dætur
sínar til lengri skólavistar.
Snemma árs 1871 kvaddi Þóra Melsteð 24 heldri konur til fundar heima
hjá sér. Var þar lagt fram frumvarp, er Páll og Þóra höfðu samið, og var það
samþykkt. Kosin var fimm manna nefnd í málið. I henni sátu tveir karlar:
Páll Melsteð og H. Th. A. Thomsen, kaupmaður í Reykjavík.66 Síðan var birt
Ávarp til íslendinga. Þar voru tillögur Þóru um skólastofnun kynntar. Undir