Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Blaðsíða 28

10
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
Washington, D.C. En þau yfirvöld
álitu þá eins og nú hinar „kom-
únistisku" skoðanir Laxness svo
hættulegar að vísa bæri honum úr
landi. Urðu dagar hans því ekki
lengri í Californíu. Nokkrar sára-
bætur mun Halldór þó hafa fengið
í greinum þeim er Upton Sinclair
sendi blöðum um málið og í fyrir-
greiðslu félags þess, er vakir yfir
mannréttindum manna í Banda-
ríkjunum. Halldór hafði talið
Upton Sinclair með fremstu höfund-
um í Ameríku; þessu neitaði
Richard Beck, sem þá var skömmu
orðinn doktor í enskum bók-
menntum í Cornell og enn nýlegar
prófessor í norrænum málum við
háskólann í North Dakota. Urðu
nokkrar hnippingar með þeim skóla-
bræðrunum út af þessu. Nokkrar af
þessum vestur-íslenzku greinum
Halldórs eru prentaðar í Dagleið á
f jöllum og þar með merk grein um
Stephan G. Stephansson, er dó árið
sem Halldór kom vestur.
Halldór tók skip um Panama-
skurðinn og var heim kominn fyrir
ársbyrjun 1930. Það ár kvæntist
hann fyrri konu sinni Ingibjörgu
Einarsdóttur Arnórssonar. Eftir
það var hann til húsa í Reykjavík,
unz hann upp úr stríði (1945?)
bygði sér og flutti í húsið Gljúfra-
stein í Mosfellssveit, í landi jarðar-
innar þar sem hann var upp alinn
við „Steininn helga“ sem hann
skrifaði ungur þátt um. En þótt
Halldór gerðist heimilisfastur í
Reykjavík, gekk honum illa að
leggja niður heimshornamennsku
sína. Um það er til frásagna vísa
Tómasar skálds:
Eitt (skáldið) skrifar bækur sínar
í Moskva, London, Laugarvatni
og Prag
og í lestinni til Vínar.
Koma hér þó að sjálfsögðu ekki
öll kurl til grafar. Þannig skrifaði
hann Fuglinn í fjörunni í Leipzig —
París — Grindavík 1931, Straumrof
í Kaupmannahöfn 18.—25. jan. 1934,
Sjálfstætt fólk 1,1 á Laugarvatni og
í Barcelona, sumarið 1933, 1,2 í
Barcelona og Kaupmannahöfn, vet-
urinn 1933—34, 11,1 Róm og Nizza
veturinn 1934—5, 11,2 í Reykjahlíð
og Laugarvatni, snemmsumars 1935.
Ljós heimsins er ritað á ferð til
Suður-Ameríku á leið á alþjóðaþing
rithöfunda P.E.N. klúbbsins í
Buenos Aires, haustið 1936, Höll
sumarlandsins í Moskva, veturinn
1937—8, Hús skáldsins á Laugar-
vatni og Þingvöllum, síðsumars
1939, Fegurð himinsins í Reykjavík
og grend, veturinn 1939—40. Á
stríðsárunum komst Halldór hvergi
utan, en íslandsklukkan og fram-
hald hennar var skrifað í Hvera-
dölum, Akureyri, Eyrarbakka, en
botnuð heima á Gljúfrasteini.
Eftir gandreið Halldórs um heim-
speki og kaþólsku hefði mátt ætla
að hann myndi eigi eiga langa við-
dvöl í sósíalismanum. Sú varð þo
raun á, þótt ekki vildi hann ganga
í kommúnistaflokk íslands (sbr.
Verkalýðsblaðið 10. maí 1932),
a. m. k. ekki fyrr en hann hefði
kynnt sér ástandið í Rússlandi af
eigin sjón. Þangað fór hann það
sumar og varð ekki fyrir von-
brigðum um stefnuna; skrifaði
hann í Ausiurvegi (1933) um förina
en neytti reynslu sinnar við samn-