Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Blaðsíða 46

28
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
lendingar hafa haft langa reynslu í
því að svelta og búa við hin þrengstu
kjör, en enga í því að lifa í vellyst-
ingum praktuglega. Venjulega hefur
það ekki haft góð áhrif á þá sem
fyrir þeim höppum verða, enda er
óséð enn hvort íslendingum farnast
betur en öðrum á þeirri hálu braut.
í Atómstöðinni er margt af fárán-
legri gráglettu svo bókin getur með
köflum verið forkostuleg aflestrar.
En jafnvel sósíalistar hafa efast um
hvort það sé bezta bók höfundar frá
listarinnar sjónarmiði. Mætti ef til
vill kalla hana forvitnislega tilraun
frá því sjónarmiði.
Það er réttast að telja hér síðasta
skáldrit Halldórs, leikritið Silfur-
íunglið (1954), vegna þess að efni
þess er í tengslum við Aiómslöðina
að því leyti að það gerist í Reykja-
vík nútímans og er í beinu fram-
haldi af ástandi hernámsins. En
leikritið sýnir hvernig ung og óspillt
sveitaþorpskona er uppgötvuð og
síðan snúið í „númer“ af alþjóðlegu
skemmtifélagi með sorglegum af-
leiðingum fyrir hana sjálfa og
heimili hennar. Á bak við liggur
sala þjóðarsálarinnar á alþjóða-
markaði nútímans: Esaú selur frum-
burðarrétt sinn fyrir baunir. Eitt-
hvað vantar á, að leikritið sé veru-
lega gott, enda var því víst aðeins
miðlungi vel tekið í Reykjavík á
Þjóðleikhúsi haustið 1954. Aftur á
móti var því vel tekið í Moskva þá
síðar um veturinn.
Þá er komið að síðustu skáldsögu
Halldórs Gerplu (1952). Frá sjónar-
miði höfundar sjálfs var það mjög
forvitnileg tilraun til að semja
skáldsögu í fornsögustíl, enda varði
hann fjórum árum af æfi sinni til
þess.
Sú var tíð að Halldór hafði mjög
mátulega háar hugmyndir um stíl-
snilld fornsagna. í formikilli ræðu
gegn ellinni sem hann leggur sjálf-
um sér í munn í Heiman ég fór rétt
áður en hann fór að skrifa Vefarann
segir hann meðal annara orða:
„Menn þreytast ekki síður á að
guma af ritsmíðunum fornu, sögum
þeim er hér hafa verið skráðar í
landi, og af flestu eru sagðar bera
sem ritað hafi verið í heiminum.
En um þær verður hver að segja
fyrir sig. Ég fyrir mitt leyti hef
ekki haft öllu óskemmtilegra rit
milli handa en Heimskringlu eftir
Snorra Sturluson . . . Sagnritarana
skortir hina marghæfu, víðfeðmu
þekkingu nútímahöfundarins, orð-
fimi hans, snúningalipurð og mýkt
í hugsun, hinn ótrúlega hæfileik
hans til að íklæða litskrúði tung-
unnar jafnvel hina óáþreifanlegustu
smámuni mannlegs hugskots, þaul-
leikni hans í að taka hamskiptum
við hverja nýja hugsun, svo að hver
setning verði að einskonar sérstæðu
fyrirbrigði formlistar, já mynd-
fegurðar.“
Auðvitað sá Halldór það rétt að
Snorri hefði aldrei getað skrifað
Vefarann, bók sem Halldór skrifaði
meðal annars til þess að sanna ser
og öðrum að engin merkileg tíðindi
gætu gerzt nema í hugheimum-
Slíka bók gat enginn af þeim gömlu
skrifað af því þeim var meinað að
gjósa hug sínum.
En þótt íslenzkur unglingur miH1
vita geti afneitað fslendingasögum,
þá kemur sá tími, að hann verður
leiður á öllu utan þeim. Og sá tím1