Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Blaðsíða 47

halldór kiljan laxness
29
kom að Halldór fór að leggja eyrun
við list þessara gömlu kalla. Halldór
gaf út Laxdælu með nútímastaf-
setningu 1941; þá setti Jónas og
framsóknarmenn lög um það að ekki
mætti gefa út fornsögur nema með
samræmdri stafsetningu Wimmers.
Halldór gaf út Hrafnköilu í ágúst
1942 með sömu stafsetningu, var
dæmdur sekur í undirrétti en sýkn-
aður í hæstarétti en lögin dæmd
ómerk. Loks fékk Halldór í næði að
gefa út Brennunjálssögu (1945) og
A.lexanderssögu (1945) þýdda af
Brandi Jónssyni ábóta og loks
Greiiissögu (1946). Auk formála fyrir
þessum ritum skrifaði hann ritgerð-
irnar „Minnisgreinir um fornsögur“
(í Sjálfsögðum hluium 1946) og „Litil
samantekt um útilegumenn“ (í
Reisubókarkorni 1950), þar sem sög-
unni víkur oft að Gretti. En minnis-
greinar um fornsögur er eitt með
því merkasta sem um þær hefur
verið ritað vegna þess að á
Penna heldur skáld og maður þaul-
kunnugur þeim kristnum dómi er
þ®r spruttu og spruttu ekki úr. Má
aí öllu þessu sjá, að Halldór var
ekki ókunnur efni sínu þegar hann
stakk niður penna og fór að skrifa
Gerplu.
Gerpla er íslendingasaga um þá
fóstbræður Þorgeir Hávarsson og
^ormóð Kolbrúnarskáld og konung
þeirra ólaf Haraldsson hinn helga.
Hún er að sjálfsögðu byggð aðallega
a Fósibræðrasögu, Ólafs sögu helga
eíiir Snorra og enskum annálum um
iíðindi úr víkinga sögu Englands á
^ögum Aðalráðs ráðlausa Engla-
konungs, Sveins tjúguskeggs Dana-
konungs og Knúts ríka, er valdi náði
a Englandi, Noregi og Danmörku.
Eins og Halldór hyggur að forn-
sögurnar beri meiri merki samtíðar
sinnar, 13. aldar, heldur en tímans
sem þær gerast á, 10. aldar, þannig
leyfir hann sér að koma sínum eigin
20. aldar hugmyndum um stríð og
frið að í bókinni. Og með því að
þær hafa mótast af mestu styrjöld
sem yfir veröldina hefur gengið,
þótt hún muni verða barnaleikur í
samanburði við atómstyrjöldina
sem koma á ef ófriðsömum höfðingj-
um austurs og vesturs tekst^ að
hleypa öllu í bál og brand., þá er
ekki að furða, þótt heldur sé í lýs-
ingum hnýtt að mönnum þeim í
Gerplu er tákna ófriðarhunda þessa
heims, en það eru höfðingjarnir,
hertogar víkinga og konungar.
Jafnvel hinn friðbezti þessara höfð-
ingja, sem nálega má eigi blóð sjá,
Aðalráður Englakonungur fer með
her á hendur sínum eigin þegnum
til þess að knýja þá til að borga
síhækkandi Danagjöldin, enda ótt-
ast þessi konungur eigi aðra meir
en þegna sína. Opinskást og óglæsi-
legust er þó lýsingin á Ólafi kon-
ungi digra, er síðar varð heilagur.
Hún byggist á þeim staðreyndum
sem Snorri segir með virðingu, að
Ólafur konungur bauð mönnum að
kjósa um tvo kosti: kristni eða bál
og brand, og á því að margt heið-
ingja var í flokki hans er hann kom
aftur í Noreg að leggja undir sig
landið.
En Halldór lýsir Ólafi af engri
kurteisi, en óhetjusögulegri fúl-
mennsku er hæfa myndi varmenn-
um nútímans einum, eins og Hitler
og hans nótum, eða mönnum sem
planleggja múgmorð með atóm- og
vetnissprengjum. Á einum stað