Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Blaðsíða 33

halldór kiljan laxness
15
rit, er gefi svo sterka og marghliða
mynd af hugmyndaheimi eftirstríðs-
áranna í Evrópu.
Halldór kallaði Vefarann bókina
um „dýrðina á ásýnd hlutanna.“
Með þessu átti hann við að öll ver-
öldin væri dásamleg, hvort sem
mönnum þætti hún ill eða góð, ljót
eða fögur, og því lagði hann sig í
iíma að spegla allt þetta og allar
hinar margvíslegu lífsskoðanir í
frásögn Vefarans. Úr hinni marg-
rödduðu symfóníu veruleikans kaus
Steinn Elliði yfirmannlegan bassa
Hrottins, en Halldór raddir mann-
anna:
Mannabörn eru merkileg,
mikið fæðast þau smá,
þau verða leið á lestri í bók
og langar að sofa hjá,
þau vaxa óðum og fara í ferð
full af söknuði og þrá.
Við fótatak þeirra fagna eg
þá finn eg hjarta mitt slá.
Þetta orti hann á leið til Ameríku
1927, en í Californíu skrifaði hann á
arunum 1928—9 Alþýðubókina, sem
atti að vera grundvöllur þessarar
^ýfæddu trúar hans á manninn og
oðskapur sósíalismans á íslandi.
Hún kom út 1929, gefin út af Jafn-
aðarrnannafélagi íslands, sem þá
Var kjarni Alþýðuflokks íslands.
1 bók þessari var grein um ís-
,e.nzkt Þjóðerni mögnuð af kynnum
ofundarins við þjóðlausa Vestur-
s endinga. Þar var líka merkilegt
^^t á Jónasi Hallgrímssyni og ást-
arjatning höfundar til hans. Þessar
Vasr greinar voru svo að maður
alK^ vænsl Þeirra af
Þjóðlegum jafnaðarmanni, en
þjóðræknisþátturinn hefur síðan
farið sívaxandi í ritum Halldórs,
enda lítur hann ekki á jafnaðar-
mennsku sem andstæðu þjóðrækn-
innar heldur fullkomnun hennar. í
Alþýðubók var enn fremur skörp
ádeila á amerísku kvikmyndina og
ameríska þjóðskipulagið frá sjónar-
miði sósíalistans Uptons Sinclair,
en líka jafnhörð ádeila á íslenzka
þjóðhætti frá sjónarhrauni amer-
ískrar tækni og verkframfara . . .
Stíllinn, oft fáránlegur og gróteskur,
minnti ósjaldan á stíl H. L.
Menckens, vitringsins frá Baltimore,
bezta niðurskurðarmanns Amerík-
ana á árunum 1920—30.
Árið 1930 kom út Kvæðakver
eftir Halldór, nýstárlegt vegna þess
að hann var eina skáldið sem reynt
hafði að yrkja í nýtízku stíl. Að
vísu hafði Þórbergur gert uppreist
gegn hefðbundnu ljóðformi, en upp-
reist hans lá í því að hann fyllti
þessi gömlu form með öfugmælum
og vitleysu. Laxness aftur á móti
skapaði ný form, ekki sízt í sur-
realistisku kvæðunum „Unglingur-
inn í skóginum“ og „Rhodimenia
palmata“. Unglingurinn í skóginum
varð, svo sem fyrr segir, honum dýr,
hann tapaði á honum 1500 króna
styrk frá Efri deild Alþingis, vegna
tannskemmda þingmannanna, að
því er hann skýrði fyrir sér málið í
Alþýðubókinni. Þá var enginn vel
tenntur í þeirra deild nema Sigurð-
ur Eggerz, sem greiddi honum at-
kvæði. Þegar „Rhodimenia palmata“
kom út, þá þekkti Alþýðublaðið enn
svo illa sinn vitjunartíma, að það
birti „Hattbardodendron milli-
pilsianum" eftir Halldúr Dellian (8.
apríl 1926). í sama dúr kom