Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Blaðsíða 45

halldór kiljan laxness
27
bæir og þýzk kauptún, hve lengi
raun þess að bíða að þar rísi og
þýzkir kastalar með þýzkum
kastalaherrum og málaliði? Hver er
þá orðinn hlutur þeirrar þjóðar sem
skrifaði frægar bækur? Þeir ís-
lenzku mundu þá í hæsta lagi verða
íeitir þjónar þýzks leppríkis. Feitur
Þjónn er ekki mikill maður. Barður
þjónn er mikill maður því í hans
krjósti á frelsið heima.“ Þetta er
alveg hnífrétt athugað hjá Halldóri
°g því miður of líkt ástandinu eins
°g það er nú á íslandi.
Að Halldór, fremsti ádeiluhöf-
undur fslands, skyldi finna sig
knúðan til að skrifa ádeilu um lífið
a sHíðsárunum og eftir var tæplega
annað en það sem vænta mátti af
upplagi hans. En ádeilan, Aióm-
siö3in (1948), kom ekki fyrr en fs-
lendingar höfðu nauðugir viljugir
g^rt samninginn um Keflavíkurflug-
völl við Ameríkana. Lýðræðisflokk-
arnir þrír, minnugir þess sem gerzt
afðf i Eystrasaltslöndunum, töldu
Þa^ta nauðsyn til að frelsa land-
1 frá Rússum, en sósíalistar og
Uokkrir þjóðræknismenn kölluðu
Það landráð og landsölu. Til að
skilja afstöðu Halldórs hefðu lýð-
r®ðisflokkamenn ekki þurft annað
eu snúa dæminu við og hugsa sér
a Keflavík hefði verið leigð Rúss-
arn með sömu kjörum. Andúð á
uieríkumönnum sjálfum kemur
^arla fram í bókinni. Halldór kennir
°ndurn sínum sjálfum um söluna.
a aruennirnir selja til að hafa hag
a því sjálfir, eða er við öðru að
uast af hinni nýríku borgarastétt?
u ltrúi þeirra Búi Árland lætur
,erast uieð straum tímans, þótt
aUn sjái hvert stefni. Kona hans
er spillt af of góðum dögum, krakk-
arnir óhemjur, sem þó eru í góðar
taugar, verða líklega myndarfólk.
Öll bókin er sögð frá sjónarmiði
norðlenzkrar sveitastúlku, Uglu,
dóttur Útigangshrossafals í sveit
ástmagar íslenzku þjóðarinnar.
Falur minnir á Jón bónda í Möðru-
dal sem byggt hefur einstaka kirkju
á bæ sínum; það er draumur Úti-
gangshrossafals að gera slíkt hið
sama. Ugla er náttúrubarn eins og
Salka-Valka, hún kemur til höfuð-
staðarins til þess að læra að spila
á orgel. Organistinn sem kennir
henni er dreginn eftir Erlendi í
Unuhúsi, sem dó 1947, og bókin er
helguð minningu hans. En hús
organistans er opið eigi aðeins
skáldum og listamönnum, heldur
líka flækingum, skækjum og hálf-
vitlausum mönnum (guðum tveim).
Húsráðandi er heimspekingur,
Sókrates, sem fátt kemur á óvart
og ekkert hneykslar, hann spáir því
að börn muni leika sér á bæjum
íslands þegar kindur einar kroppa
um rústir London og Parísar. Tíð-
indi af hinum erótiska markaði
ástandsins segir Kleopatra, ein af
gestum organistans. Af heildsölu-
markaðinum er sagt frá FFF,
faktúru-fölsunar-félagi, í New York
sem græddi fjögur þúsund prósent
á innflutningi sínum. Frá andlega
sviðinu eru fregnir um heimflutning
beina ástmagar þjóðarinnar sem
fyrir sagnaranda Sigurjóns á Ála-
fossi eru fyrst grafin fyrir norðan,
síðan af Jónasi frá Hriflu og lands-
stjórninni á Þingvöllum. Líklega
lýsir Atómsiöðin bóka bezt hinu
ógurlega losi er kom á hugi manna
á stríðsárunum og eftir stríðið. Is-