Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Blaðsíða 82

64
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
aðstaða til að iðka fagrar listir nema
að litlu leyti. Hann lék til dæmis á
orgel og eitthvað á fíólín. Hann tók
þátt í sjónleikjum og málaði leik-
tjöld. Hann var eftirsóttur á sam-
komum til að skemmta á ýmsan
hátt, enda var hann hrókur alls
fagnaðar á mannamótum öllum.
Það gat engan ókunnugan grunað,
sem heyrði hann segja kýmnisögur
eða kasta fram bráðfyndnum svör-
um í samtali, að hann byggi yfir
þungum hörmum, né að honum
væri að blæða inn — til ólífis. í því
efni mætti máske segja um hann
eins og Einar Benediktsson segir
um Egil Skallagrímsson: „Hægt sló
hans negg, en tók undir frá grunni“.
Ég sá oft hve þreyttur hann var;
ég vissi að hann þjáðist af einhverri
heilsubilun, þó ég vissi ekki hvernig
henni var varið, og hafði grun um
einhverjar duldar sorgir sem lögðust
þungt á hann. En hann kunni ekki
að kvarta, því í hann var víst
spunnið eitthvað af eðli furunnar
hans Stephans G., sem „bognaði
ekki en brotnaði í bylnum stóra
seinast.“ Og svo var honum lagt
það út til lasts að hann „sigldi í
sjálfs síns fararleyfi,“ eins og
Stephan orðar það í eftirmælunum,
sem vitnað er í hér að framan.
Lengra eru menn ekki almennt
komnir á þroskabraut skilnings og
mannúðar. Og svo hugðu margir
gott til að geta tekið sér langan
morgundúr þegar árgalinn var
sofnaður. Nokkrir voru þeir þó, sem
söknuðu foringjans og fundu til
nokkurrar blygðunar fyrir það að
hafa ekki veitt honum öruggara
brautargengi á meðan tími var til.
Það kennir bæði gremju og sársauka
í þessum erindum úr eftirmælum
Stephans:
„Hugsjón hver sem hefir tórt,
hafist upp úr vöfum,
hefir aldrei stigið stórt.
Þær stikla fram á gröfum!
Okkur hinum eins er bezt
öllu um hann að gleyma,
sem það afrek sýndum mest
að sussa og jánka heima.“
•
Og það lítur svo út sem þetta heil-
ræði Stephans hafi fallið í frjóvan
jarðveg og að já-bræðrum kyrr-
stöðunnar og afturhaldsins hafi
heppnast „öllu um hann að gleyma.'
Þeir sem hingað til hafa fengist við
að rita drög til sögu Vestur-íslend-
inga hafa látið hans að litlu getið
og hið sama er að segja um pa
pólitísku umbótahreyfingu, sem
vaknaði á Gimli um aldamótin 1900,
og sem fylkti síðar liði um Einar
Ólafsson og Baldur. Hér er meinleg
eyða í söguna, eins og hún hefir
verði sögð fram að þessu. Ég tel
eyðuna meinlega vegna þess að mer
skilst þau spor liðinna kynslóða*
sem menn rekja sér til gagns, seu
ekki þau spor, sem stappa sífelt 1
sama farið eða hringsóla kringum
tjóðurhæl tízku og vana, heldur
þau, sem vísa vegfarandanum leið-
ina fram til þess sem verða skal —'
til hinnar umbættu og glaðari fram-
tíðar. Hinn varanlegi hróður íslen
ingsins, eins og hverrar annarar
þjóðar, mun hvíla á minningum
þeirra manna, sem hafa átt vit, vilja
og þor til þess að marka þau spor-
Slíka menn meðal fyrri kynslo a
dáði Einar og tók sér til fyrirmyu