Hugur - 01.01.2007, Síða 208

206
Davíð Kristinsson
Róbert sýnir því hins vegar lítinn áhuga að hvorki Emerson né Thoreau litu á
andlega byltingu sem lausn á vanda allra þræla þessa heims, heldur íýrst og fremst
á vanda þeirra sem búa við svo sæmilegar aðstæður að segja megi þá að einhverju
leyti sjálfskapaða þrælahaldara sjálfs sín. Báðir töldu annarra aðgerða þörf til að
leysa vanda þeirra sem voru þrælar í hefðbundnari skiiningi. Róbert er að sjálf-
sögðu meðvitaður um aðgerðastefnu náttúruspekingsins - „Thoreau var einn af
ötulustu baráttumönnum gegn þrælahaldi og stríðsbrölti á 19. öld“ (FA 45) - en
hann leitast ekki við að skoða hana sem hina hliðina á andlegu byltingunni.
Andúð á þrælahaldi sagði snemma til sín hjá Emerson og nítján ára gamall, þ.e.
árið 1822, skrifar hann:
Að grundvalla með einhverjum táldrægum rökum algjöra hentistefnu
gagnvart verstu stofnun þessa heims er primafacie móðgun við skynsem-
ina og almenna dómgreind. Engin útsmogin mælskulist getur nokkurn
tíma sætt óspilltan hugann við afsakanir prælahalds\ nema ef vera skyldi
yfirgengilegur kunningsskapur og hlutdrægni sérhagsmuna,224
Sama ár og Slavery (1835) eftir Channing kom út skrifar Emerson, sem dáðist að
riti þess fyrrnefnda: „ég vil ekki búa í landi þar sem þrælahald er við lýði.“225
Emerson brást hvorki við óbærileika þrælahaldsins með því að einangra sig frá
samfélaginu né með því að boða að vinnuþrælar ættu að frelsa sálu sína þar eð
þeir væru að endingu þrælahaldarar sjálfs sín. Hann boðaði heldur ekki að breyta
þyrfti hjartalagi þrælanna, kenna þeim vakningarlífsspeki og að þeim nægði að
finna hinn guðdómlega neista innra með sér. Emerson var heldur ekki svo ein-
faldur að trúa því að siðgæðispredikun yfir þeim sem höfðu hag af þrælahaldinu
nægði til að afnema það. En þótt óbeit hans á þrælahaldi hafi snemma sagt til sín
tók afstaða hans til baráttu afnámssinna töluverðum breytingum þegar á leið.
Fyrstu opinberu ræðuna gegn þrælahaldi hélt Emerson í Concord haustið 1837.
Tímamót í afstöðu hans til þrælamálsins markar hins vegar ræða sem hann hélt
sjö árum síðar í boði kvenfélags gegn þrælahaldi í Concord. Eiginkona Emersons
var meðlimur í félaginu og margir úr fjölskyldu hans og vinahópi virkir afnáms-
sinnar, enda Concord ein helsta vagga afnámssinna. Fram til tímamótaársins 1844
var afstaða Emersons nokkuð svipuð afstöðu Channings: Emerson trúði á mátt
siðferðilegrar hvatningar og var auk þess lítt hrifinn af þátttöku í samtökum.
Harvard-nemandanum fannst slík samtök uppfull af velviljuðum en smáborgara-
legum mannvinum, hann átti erfitt með framkomu þeirra og fannst þá skorta
kímnigáfú. Emerson áleit köllun sína eða andagift vera á öðru sviði. Tíu árum
eftir að hann gerðist virkur afnámssinni bera afnámsræður hans ennþá merki
þessa. Ein þeirra hefst svo:
224 Sama rit, i. bindi, s. 185 (14. nóv. 1822).
225 Sama rit,3. bindi, s. 446 (2. feb. i835).Transendentalistarnir voru auk þess gagnrýnir á meðferð Bandaríkjastjórnar
á indíánum og nægir hér að nefna gagnrýnið bréf Emersons til Martins Van Buren Bandaríkjaforseta. Það
birtist í dagblaði nokkru vorið 1838 í kjölfar þess að Cherokee-indíánar voru þvingaðir til að yfirgefa landsvæði
sitt í suðri.