Hugur - 01.06.2010, Page 73

HUGUR | 22. ÁR, 2010 | S. 71-84
Guðbjörg R. Jóhannesdóttir
Háleit fegurð
Fegurðarhugtakið í femínískum
og fyrirbærafræðilegum skilningi
Fegurðarhugtakið hefur átt undir högg að sækja í 20. aldar fagurfræði; bæði
listamenn og heimspekingar hafa hafnað fegurð á þeim forsendum að hún dugi
ekki lengur til þess að greina og skýra þá þróun og breytingar sem hafa orðið á
listheiminum. Fegurðarhugtakið hefiir verið dæmt gagnslaust, vandræðalegt, eða
einfaldlega dautt, og á sama tíma hafa margir lagt til að annað fagurfræðihugtak,
hið háleita (e. the sublime), geti reynst mun betra tæki til heimspekilegrar grein-
ingar á nútímalist.1
A síðustu árum hafa þó verið gerðar tilraunir til þess að blása nýju lífi í feg-
urðarhugtakið, m.a. með því að endurskilgreina fegurð sem eitthvað mun dýpra
°g yfirgripsmeira en hinn hefðbundni skilningur á fegurð gerir ráð fyrir. Þessar
tilraunir hafa m.a. verið gerðar innan fyrirbærafræði og femínískrar heimspeki, en
hugmyndir tveggja hugsuða innan þessara fræðigreina verða til umfjöllunar hér.
I bók sinni The Retrieval of the Beautiful: Thinking through Merleau-Ponty's
Aesthetics gerir Galen A. Johnson tilraun til þess að endurhugsa og enduruppgötva
fegurðarhugtakið í gegnum fyrirbærafræði franska heimspekingsins Maurice
Merleau-Ponty.2 Að mati Johnsons væri mikill missir í því fólginn að fegurð-
arhugtakið hyrfi úr heimspekilegri orðræðu vegna þess að þetta hugtak er eitt af
fáum sem býður upp á möguleikann til þess að hugsa og lifa handan við tvíhyggju
vitundar og viðfangs/þess huglæga og hludæga. Ástæðan er sú að upplifunin af
fegurð býr yfir þeim eiginleika að vera hvorki fullkomlega huglæg né fullkomlega
Jean-Fran^ois Lyotard. 1989. „Tlie Sublime and the Avant-Garde“ og „Newman: Tlie Instant“
í The Lyotard Reader. Ritstýrt af Andrew Benjamin. Cambridge: Blackwell; Barnett Newman.
J99°- „Tlie Sublime is Now“ í Bamett Newman: Selected Writings and Interviews. Ritstýrt afjohn
2 P* O’Neill. New York: Alfred A. Knopf.
Galen A.Johnson. 2009. The Retrievalofthe Beautiful: Thinking IhroughMerleau-PontysAesthetics.
Evanston, Illinois: Northwestern University Press.