Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Qupperneq 53

FRANCISCO FRANCO OG MÓTUN SPÆNSKS ÞJÓÐARANDA
Uppbyggmg þjóðarstolts
Með niðurbrotmni og skelfingu lostinni þjóð var fyrsta áfanga í mótun
þjóðarandans náð. Næsta skref var að byggja upp þjóðarstoltið að nýju.
Falangískt skólakerfi þurfti að velja sér eftirbreytniverðar hetjur til að
hafa áhrif á æskulýð landsins. Ein af þeim var áðurnefnd miðaldahetja el
Cid, sem var uppi á 11. öld. Hann ólst upp við hirð konungs Kastilíu og
kemur fyrst til sögunnar þegar erfingjar konungsríkisins leggjast í
bræðravíg út af krúnunni. Einn konungssonanna, Sancho, er myrtur og
leikur grunur á að bróðir hans Alfonso sé viðriðinn morðið. Til að sanna
það rís el Cid upp gegn konungi og fer fram á að harui sverji þann eið að
hafa ekki átt neinn þátt í mojðinu. Við það ávann hann sér ekki traust
hins verðandi konungs.
Með tímanum sköpuðu mannkostir el Cid honum óvini. Svo kom að
öfundarmenn hans báru á hann að hafa stungið undan hluta af pening-
um sem hann átti að heimta fyrir konung og var hann því dæmdur í út-
legð úr heimbyggð sinni Burgos í Kastilíu. Þrátt fyrir óréttmæti útlegð-
arinnar hlýddi el Cid skilyrðislaust og fór úr ríkinu. Umdeilt er hvað el
Cid gerði þau ár sem hann var í útlegð. Sumir segja að hann hafi verið í
þjónustu márakonungsins í Zaragoza sem leiguliði um hríð og aðrir telja
að hann hafi haldið áfram að vinna lönd af márum þar til hann drýgði þá
hetjudáð að ná borginni Valencia úr höndum mára.11
Saga el Cid er eitt og túlkun á henni annað. Það sem mestu máli skipt-
ir er að el Cid er hafinn upp til skýjanna og breytt í sögulega hetju í með-
förum Ramón Menéndez Pidal, sem réttilega er nefndur faðir spænskr-
ar textafræði. Hann er líka faðir þeirrar ímyndar af el Cid sem enn lifir á
Spáni. Arið 1895 vann Menéndez Pidal ritgerðasamkeppni um epískt
ljóð sem til er um hetjuna og með rannsóknum hans á ljóðinu var fyrsti
spænski textaffæðiskólinn orðinn til. Þangað til höfðu erlendir fræði-
menn séð um allar textarannsóknir. Djúpstæð sjálfsmyndarkreppa þjóð-
arinnar vegna missis síðustu nýlendnanna árið 1898 krafðist þess að ný
og reisuleg sjálfsmynd yrði sköpuð sem gæti endurreist þjóðarstoltið. Frá
því í upphafi 19. aldar brotnaði spænska heimsveldið smám saman niður
þar til einungis eyjamar Puerto Rico, Kúba og Filippseyjar vom eftir.
Byggja þurfti upp þjóðarímynd í stað stolts nýlenduherranna. I stað þess
að miða við hirtn glataða nýlenduheim, beindi Menéndez Pidal sjónum
11 Poema de mio Cid. Ritstjóri Colin Smith. Oxford 1972, bls. xxiv-xxix.
51