Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Side 66

GAUTI KRISTMANNSSON
óhætt sé að setja fram; við sjáum hin vestrænu samfélög líkja hvert eftir
öðru og raunar öll önnur efidr þeim, fyrirtækin beita svdpuðum og æ lík-
ari aðferðum til markaðsöflunar, svo ekki sé minnst á starfsmennina sem
eru nánast allir eins á sínum sviðum þótt þeir trúi áreiðanlega að þeir séu
miklir einstaklingshyggjumenn. Bankastjórinn sem kaupir Porsche Cay-
enne tdl að slá kolleganum við sem er bara á Land Cruiser heldur kannski
að hann sé að aðgreina sig frá honum og gera betur, en í ratm er hann
aðeins að setja punktdnn yfir iið á eftdrlíkingarþrá sinni og í raun að fórna
einstaklingshyggju sinni fyrir hana.
Svipað var uppi á teningnum á tuttugustu öld í hinum stóru ríkjum
kommúnismans og kapítalismans; kommúnistaríkdn reyndu á margan
hátt að apa eftir hinum kapítalísku ríkjum þótt eignarhald framleiðslu-
tækjanna væri í höndum ríkisins. Lemn kom t.d. á Nep-stefnu sinni
snemma á stjórnarferli sínum og margar lykilræður kommúnistaleiðtoga
snerust um hversu mikil framleiðsluaukningin hefði verið undafarið, rétt
eins og hjá framkvæmdastjóra á hluthafafundi. A sama hátt reyndu hin
kapítalísku ríki að líkja eftir hinum kommúnísku með því að bjóða og
bæta það sem kallað hefur verið velferðarkerfi og er núna aftur mjög úr
tísku eftdr að flestir keppinautanna kommúnísku hafa algjörlega söðlað
um og orðið meiri kapítalistar en hinir vestrænu kollegar þeirra. Loks
hefur kapítalisminn í raun ýtt tdl hliðar hinu gamla kerfi þjóðríkjanna
sem hann byggði að mörgu leyti á og orðið hnattvæddur, óháðari póli-
tískum ákvörðunum en nokkru sinni áður.
Þær breytmgar sem orðið hafa á undanförnum árum hafa því kallað á
nýsköpun sjálfsmyndar, eða endurröðun í kerfi gildanna, því menn hafa
þurft að finna sér nýja keppinauta og nýja sjálfsmynd þar sem undirstöð-
ur hinnar gömlu hafa veikst svo mikið. Ymis dæmi má taka; alræmd bók
Samuels Huntingtons um menningarárekstrana er eitt augljóst, þar sem í
raun var verið að draga upp nýtt járntjald á menningarlegum landamær-
um vestur-evrópskrar kristni og austrænna trúarbragða (og töldust þar
með bæði islam og réttrúnaðarkirkjan). Annað dæmi og víðfeðmara kem-
ur fram í þeirri hreyfingu sem almennt séð virðist vera á mótd kapítalisma
og hnattvæðingu og staðið hefur fyrir miklum mótmælum er höfðingjar
hinna stóru ríkja firnda um mál sem þeir ráða oft minna um en þeir vilja
vera að láta. En þessi hreyfing er ekki síður hnattvædd en andstæðingarnir
og er það karmski enn eitt dæmið um eftdrlíkingarþrána í verki; rétt eins
og hinn hnattvæddi kapítalistd notar nýjustu samskiptatækni til að auka
64