Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Page 79

AF HEIMSVELDUM AUÐMAGNS OG ALMÚGA ...
Tæknilegt rothögg hnattvædingar?
Það er kannski ekki rétt að fjalla um þessar bækur lengur á sömu forsend-
um og áður eftir 11. september 2001. Það má segja að þá hafi hnattvæð-
ingin fengið sitt stærsta högg og að þá fyrst hafi heimsveldið mikla sem
sýnt hafði svo mikið umburðarþmdi fram til þessa, einmitt í anda kapít-
alisma, verslunarfrelsis og þjóðaréttar, tekið á sig nýja og um leið gamla
mynd heimsveldis sem lítur á eitt ríki sem gnmdvöll hagsmunanna og þá
hagsmuni skuh verja og sækja með öllum ráðum. Það er ekki séð fyrir
endann á afleiðingum þess sem gerðist er tumamir tveir í New York vom
eyðilagðir, en margt í viðbrögðum heimsveldisins bendir til þess að það
hafi vaknað ilhlega upp úr hnattvæðmgardraumi og tekið til við að ríkja
upp á nýtt, á öllu svæðinu í þetta sinn.
Athyglisvert er að skoða efdrlíkingarþrána í þessu sambandi einnig og
ekki síst með hhðsjón af þeim grunni sem Bandaríkin em sprottin úr.
Bandaríkin eiga uppruna sinn sem ríki að þakka baráttu gegn nýlendu-
kúgun breska heimsveldisins og það skýrir kannski hversu lengi eftir að
Bandaríkin réðu í raun öhu á vesturhveli jarðar þá virtu þau þjóðarétt
mjög mikils, a.m.k. í orði. Báðar þær alþjóðastofnanir sem til hafa orðið
til að stýra heimspóhtíkinni, Þjóðabandalagið og Sameinuðu þjóðimar,
vora stofnaðar að undirlagi Bandaríkjamanna, og sama má segja um
margar aðrar sem gegna veigaminni hlutverkum. Nú hefur tekið við allt
önnur stefiia og segja má að aðferðimar minni fremur á það sem gamhr
andstæðingar fyrir austan tjald og annars staðar stóðu fyrir lengi vel: Gú-
lagið í Gvantanamó er hneyksli sem brýtur ekki einungis öll mannrétt-
indaviðmið hins vestræna heims, heldur einnig fyrst og fremst Bandaríkj-
anna sjálfra. Aróðursaðferðimar minna ekki lítið á fræga fyrirrennara
tuttugustu aldar. Hinn trúarlegi grunnur stjómarstefnu George W. Bush
minnir að sumu leyti fremur á gamla andstæðinga í Iran, en þá hefð-
bundnu og hagsýnu stefhu borgarastéttar allra landa að láta prestana um
guð og sinna sínum viðskiptum og stjómmálum óháð þeim.
Það karrn að vera að þetta sé aðeins tímabil eftír hina miklu árás sem
Bandaríhin urðu fyrir, en það er allsendis óvíst. Það er kannski íronískast
af öllu að ofstækismennimir sem mönnuðu flugvélamar fjórar til að ráð-
ast á það sem þeir hötuðu og fyrirlitu mest af öllu hafi einmitt gert Banda-
ríkin eitthvað líbari sér og við það hafa bæði hnattvæðingin og heimsveld-
ið breyst varanlega. Við þurfum nýjar bækur til að glíma við það.
77