Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Page 145

ÞURRT OG Á ÍS!
láni hjá Wittgenstein, og William Kennick, sem hélt því fram að hefð-
bundin fagurfræði væri einfaldlega reist á rökvillud
Segja má að uppspretta þessarar fagurffæðilegu umræðu innan rök-
greiningarheimspekinnar sé tvíþætt: Annars vegar heimspekikenningar,
einkum Wittgensteins; hins vegar sá vandi sem óhefðbundin hstaverk
framúrstefinuhöfunda á borð við Marcel Duchamp og Andy Warhol sköp-
uðu fyrir hefðbundnar kenningar í fagurfræði. Arthur Danto gerði verk
hins síðamefhda að útgangspunktd sínum þegar hann benti á það, í firægri
ritgerð sinni, „Listheimurinn“, árið 1964, að sjónræn einkenni (líkindi
eða tengsl) nægðu ekki til að gera grein fyrir listeðli ýmissa verka, og þar
með var eitt aðalvopn þeirra sem hölluðust að kenningum Wittgensteins
ónýtt. Sjómænt óaðgreinanlegir hlutir, þar sem annar er listaverk en hinn
ekki, sýna að það er eitthvað ósýnilegt sem ræður því hvort hlutur er hst og
Danto taldi að þetta væri hin fræðilega umræða um listina, skilin víðum
skilningi, hstheimurinn. Síðar setti Danto fram kenningu sína um enda-
lok hstarinnar, sem tengist þeirri hugmynd sem hann setur ffam í „List-
heiminum" og má skoða sem útfærslu á þeirri tilgátu, sem sé að nú-
tímalistin þurfi nauðsynlega að styðjast við ffæðilega réttlætingu eigi hún
að geta verið tekin gild sem list.6 A endanum leysist listin upp í eigin
heimspeki og sé þar með búin að ná þroskamarkmiði sínu sem er að öðl-
ast skilning á sjálfri sér. Þar með sé ákveðið listsögulegt ferli á enda. Af
þeim þrem heimspekingum sem hér eru nefhdir er Danto sennilega
þekktastur hér á landi, enda hefur hann komið hingað nokkrum sinnum,
haldið fyrirlestra og verið rætt við hann í blöðunum, meðal annars um
greinina „Listheiminn'1.7 I Bandaríkjunum varð Danto fyrst þekkmr að
einhverju ráði þegar hann gafst upp á heimspekikennslu og gerðist hst-
gagnrýnandi og pistlahöfundur fyrir tímaririð Þjóðina (Nation).
Danto hefur háð nokkrar heimspekilegar skærur við samlanda sinn,
bandaríska heimspekinginn George Dickie, sem er að ýmsu leyti á sömu
5 Sjá P-aul Ziff, „The Task of Defining a Work of Art“, Philosophical Review, 62 (1953),
bls. 58-78; William Kennick, „Does Traditional Aesthetics Rest on a Mistake?“,
Mind, 67 (1958), bls. 317-334; Maurice Mandelbaum, „Family Resemblances and
GeneraHzations Conceming the Arts“, American Philosophical Quarterly, 2 (1965),
bls. 219-228.
6 Sjá Arthur C. Danto, „The End of Art“ í ritgerðasafni hans, The Philosophical Disen-
franchisement ofArt, New York, Columbia University Press, 1986. Um þessa kenn-
ingu Dantos má lesa nánar í ritgerð Olafs Gíslasonar, ,JÆeð Canova og Thorvald-
sen á tímamótum í listasögunni", Tímarit Máls og menningar, 1992, 4, bls. 62-69.
Sjá Gagnasafn Morgnnblaðsins á veraldarvefnum.
z43