Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Síða 35
BLÁIR MENN OG EYKONAN ÍSLAND
og innra atgervi. Telja má að uppfræðslurit hafi að mörgu leytd hjálpað til
við að rarnma inn slíka umræðu með „hhitlausri“ flokkun á kynþáttum
með vísindalegu yfirbragði og gert fréttir af villimennsku og framförum
í öðrum textum skiljanlegri og eðlilegri. Augljósir kynþáttafordómar
birtast þó einnig í Skími eins og sjá má á efdrfarandi texta frá 1860 þar
sem rætt er um þrælahald Bandaríkjamanna. Hér skýtur nokkuð skökku
við efdr að mjög hefur verið rætt um hið mikilvæga hlutverk sem Evr-
ópubúar gegna við að frelsa Afríku ífá oki þrælahalds:
Flestum þykir, sem vonlegt er, það að vísu mikill blettr á
Bandamönnum, að þeir hafa þræla og þý, en hins gæta fáir, að
hægara er um að tala en í að komast, að mansal og þrælaeign
hefir verið þar í landi frá landnámstíð, að þræla þessa, sem
flestir eru blámenn, vantar mjög svo mikið á að vera sem aðrir
merrn og virðast vera fæddir til að vera undirlægjur hvítra
manna.53
Afiiskar konnr
Eftirfarandi orð, tekin úr Sunnanfara árið 1892 um enska ferðabók (A
Girls Ride in lceland eftir Ethel B. Harley) endurspegla viðhorf ritdómara
til skrifa kvenna: „Eins og sést á titlinum er bókin eptir konu og er þá
ekki við góðu að búast enda er það sannast að segja að hún er mjög
ómerkileg“ (ritdómur er merktur O.D. sem á að lfltindum við Olaf Dav-
íðsson en í ritstjórn voru Jón Þorkelsson og Sigurður Hjörleifsson).-4
Guðrún M. Ólafsdóttir bendir jafhframt á að fordæming á ferðasögu Idu
Pfeiffer um ferð hennar um ísland um miðja 19. öld hafi líklega verið
mun harðari heldur en annarra bóka sem gefnar voru út á sama tímabili.
í Landfræðissögu íslands lét Þorvaldur Thoroddsen eftirfarandi orð falla
um Pfeiffer: „er bók hennar mjög illorð og léleg og lýsir önuglyndi og
vondu skapi.“55
Pratt og Yuval-Davis leggja áherslu á að konur hafi staðið sem tákn-
53 Skímir, 1860, bls. 117.
54 Sjá Sunnanfari, 1892, bls. 41.
55 Tilvísun telán úr Guðrún M. Ólafsdóttir, „Frúin frá Vín og Islendingar á miðri 19.
öld,“ ímynd íslands, ritstj. Elín Bára Magnúsdóttir og Úlfar Bragason, Reykjavík:
Stofriun Sigurðar Nordals, 1994, bls. 19.
33