Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Side 157
FORSETIÍSLANDS OG UTANRÍKISSTEFNAN
... Forsetinn segir og að íslendingar séu í tölu hinna bestu landnema í
Ameríku, sjómenn í Boston og bændur í Dakota.“39 Erindi Asgeirs við
Bandaríkjaforseta var að ræða aukin viðskipti landanna og tollalækkanir
á íslenskum útflutningsvörum. Roosevelt og aðrir ráðamenn tóku Asgeiri
vel. „Raunverulegar undirtektir voru hins vegar neikvæðar í þetta
skipti."40
Undirtektir Roosevelts við umleitanir Islendinga um efnahagslega fyr-
irgreiðslu áttu efrir að gjörbreytast.
A þessum tíma var útflutningur Islendinga allur til Bretlands, greidd-
ur með pundum, en innflutningur að mestu frá Bandaríkjunum. )VZVIikill
skortur var á dollurum“, sagði Asgeir, og jafhframt að „þennan hnút
[hefði þurft] að leysa.“41 I ágúst 1941 hélt hann til Bandaríkjanna á veg-
um ríkisstjórnarinnar. Þegar hér var komið sögu á ferli Asgeirs var hann
valdamikill þingmaður og sat m.a. í utanríkismálanefnd þingsins. Hann
var jafhframt bankastjóri Utvegsbankans.
Með Asgeiri í förinni voru tveir menn. Annar þeirra var áðurnefhdur
Vilhjálmur Þór, þá bankastjóri hins stóra ríkisbankans, Landsbankans, og
valdamaður í Sambandi íslenskra samvinnufélaga og Framsóknarflokkn-
um. Hinn ferðafélagi Asgeirs var Björn Olafsson, stórkaupmaður og eig-
andi dagblaðsins Vísir. Bjöm var einn af helstu forystumönnum í Sjálf-
stæðisflokknum og var skipaður í gjaldeyrisvarasjóðsnefiid árið 1941.
Vilhjálmur og Björn vora nánir vinir og samstarfsmenn.42
íslendingamir þrír sátu á samningafundum við stjórnvöld í Washing-
ton. Roosevelt forseti tók ekki beinan þátt í viðræðunum en einkavinur
hans, Adolph A. Berle, fylgdist með öllu og hafði „náið samband við Is-
lendingana.“43 „Loksins lýkur starfi íslensku sendinefhdarinnar eftir
meira en þriggja mánaða samningaþóf. Málaloldn urðu þau, er við gát-
um best á kosið“, segir Asgeir í mirmingabrotum sínum. „Bandaríkin
samþykktu, að við fengjum allan okkar útfluming greiddan í dollurum
39 Sama heimild, bls. 276-277. „Lýðveldið“ sem Roosevelt nefoir er hið foma þjóð-
veldi íslendinga (930-1262).
40 Sama heimild, bls. 277.
41 Sama heimild, bls. 289.
42 Sbr. t.d. samstarf þeirra þegar Vilhjálmur Þór varð bankastjóri Landsbankans árið
1954, sjá Matthías Johannessen, Olafiir Thors - Ævi og störf II, Reykjavík: Almenna
bókafélagið, 1981, bls. 252.
43 Gylfi Gröndal, Asgeir Asgeirsson - Ævisaga, bls. 290.
155