Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Blaðsíða 167

FORSETIÍSLANDS OG UTANRÍK3SSTEFNAN
Vigdís heimsótti aldrei bandaríska herinn á Keflavíkurflugvelh en átti
fundi með þremur forsetum Bandaríkjanna. Að því best verður séð átti
Vigdís ekki í viðræðum um herinn eða NATO á þessum fundum eða
neinum öðrum sem hún átti við þjóðarleiðtoga í mörgum löndum.
Vigdís heimsótti heldur aldrei höfuðstöðvar NATO. Þegar utanríkisráð-
herrafundur NATO var haldinn í Reykjavík árið 1987 krafðist siðvenja
þess að þjóðhöfðingi gestgjafanna byði til viðhafharkvöldverðar. Það
gerði Vigdís og hélt tækifærisræðu, sló á létta strengi en minntist ekki á
NATO.
I viðtafl við Reuter-fféttastofuna árið 1989 var Vigdís spurð um af-
stöðu sína til veru bandaríska hersins á Islandi. I stað þess að víkja sér
undan spumingunni bað Vigdís blaðamanninn að slökkva á segulbands-
tækinu og lýsti síðan afstöðu sinni. Hún leyfði að efdrfarandi væri haft
efdr sér: „Hernaðarhyggja hefur leitt okkur á heljarþröm. Þessi vopnaði
friður okkar - hvar stöndum við nú þegar haft er í huga að enn er unnt
að eyða veröldinni á aðeins örfáum mínútum?“6,
Eitt virðist stinga í stúf við hugsjónir Vigdísar og starfshætti: Akvörð-
un hennar á forsetastóh að staðfesta með undirskrift sinni í janúar 1993
lagafrumvarp sem naumur meirihlutd Alþingis stóð á bak við um aðild Is-
lands að hinu evrópska efnahagssvæði en beita ekki málskotsrétti forseta
samkvæmt 26. gr. stjómarskrárinnar. Vigdís kynnti sér vandlega rök með
og á móti staðfestingu forseta á samningnum, m.a. taldi hún að þjóðar-
atkvæðagreiðsla myndi ekki snúast um efhisatriði samningsins heldur
hvort kjósendur stæðu með forsetanum eða ríkisstjóminni.68 Þjóðarat-
kvæðagreiðsla hefði því ekki endurspeglað afstöðu kjósenda til EES-að-
ildar íslands heldur hvort fólk styddi forsetann eða ríkisstjórnina. Þá
hefði, að mati greinarhöfundar, ekki þurft að spyrja að leikslokum: ann-
ars vegar væri forsetd íslands sem árið 1988 var endurkjörinn með 93%
greiddra atkvæða, hins vegar ríkisstjórn sem - samkvæmt skoðanakönn-
tm Gallup í janúar 1993 - naut fylgis 30% þjóðarinnar í landinu.69
Samkvæmt opinbemm rökstuðningi Vigdísar, þegar hún staðfestd lög-
in um aðild íslands að EES í Ríkisráði íslands, skiptd máli í ákvörðun for-
setans um staðfestdngu, að árið 1946 hafi þáverandi forsetd, Sveinn
67 Margiinblaðið 19. maí 1989.
68 „Frú Vigdís Fiimbogadóttir í sjónvarpsviðtali - íhugaði að segja af sér vegna EES-
málsins“, Morgimblaðið 9. júlí 1996.
69 Morgunblaðið 4. mars 1993.
i65