Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Side 12

90
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sem þýtt höfðu úr fornritum höfðu notað þá tungu, en Arngrími
og öðrum skólagengnum íslendingum á þessum tíma var latína
miklu tamari.
Arngrímur tók nú til óspifltra málanna. ísland var auðugt að
handritum, og Arngrímur stóð vel að vígi að fá þau léð, bæði sök-
um stöðu sinnar og sökum skipunarinnar frá konungi. Það er
ástæða til að gefa því gaum að á þessu stigi málsins er ekki að sjá
að Dönum hafi verið hugleikið að eignast handritin sjálf, heldur
var þeim fyrir mestu að fá vitneskju um hvað í þeim stæði. Arn-
grímur segist sjálfur hafa farið yfir 26 skinnbækur eða fleiri vetur-
inn 1596—97, og úr þessum bókum tíndi hann saman rit í fjórum
pörtum, einn hlut um sögu Danmerkur, annan Orkneyja, þriðja
Svíþjóðar, fjórða Noregs. Allt er þetta á latínu, en ekki á dönsku.
eins og mælt hafði verið fyrir. Þetta rit hefur enn ekki verið prent-
að nema fáein brot, enda var ekki tilætlun Arngríms að það kæmi
fyrir almennings sjónir, heldur leit hann á það sem samtíning handa
dönskum sagnariturum að vinna úr. Engu að síður er það í tölu
þess sem Arngrímur hefur gert merkilegast, og það af tveimur
ástæðum. Onnur er sú, að þarna kynntust danskir fræðimenn aðal-
kjarnanum úr frásögnum íslenzkra sagna um danska atburði; þeim
varð það ljóst, sem þeir höfðu ekki vitað áður, að fornsaga Dana
varð ekki skráð til hlítar nema með tilstyrk skinnbóka utan af
íslandi, og þannig jókst vegur íslenzkra bókmennta stórum erlendis.
Hitt er annað mál, að eins og þá hagaði til hlaut þetta að leiða til
þess að bókamenn og fræðimenn í höfuðborg ríkisins tækju að
ágirnast þessar bækur; þær urðu metfé og tóku smám saman að
tínast til Danmerkur, þó ekki að verulegu marki fyrr en eftir dauða
Arngríms. Hin ástæðan til að þessir útdrættir Arngríms þykja
ennþá mikils virði er sú, að honum hafa verið tiltæk fáein handrit
sem síðar hafa glatazt. Að vísu er endursögn hans mjög stytt og
samanþjöppuð, en samt má fá af henni hugmynd um efni þessara
handrita sem er miklu skárri en ekki. Kunnasta dæmið er Skjöld-
unga saga, sagan um fornkonunga í Danmörku; sú saga var enn
til í lok 16. aldar, og Arngrímur hefur gert dálítið ágrip úr henni,.
en síðan hefur hún farið forgörðum, og nú er ekkert til nema
ágripið.