Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Side 126
204
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
unnt sé að leysa brýnustu viðfangsefni mannkynsins. Afturhalds-
öflin berjast að sjálfsögðu gegn þessu og hafa skreytt sig með nafni
frelsisins á þessu sviði sem öðrum. En frelsi hins stjórnlausa auð-
valdsskipulags er blekking. Það eyðir og tortímir sjálfu sér. Og því
mistókst hið mikla verk, sem vakti fyrir frj álshyggj umönnum 18.
aldarinnar, að þeir gátu ekki skilið þetta.
Marxismi og frelsi
Það frelsi, sem samsvarar og hæfir núverandi þróunarstigi, er
frelsi samstarfsins, en ekki frelsi samkeppninnar. Mennirnir skulu
öðlast frelsi með því að sjá og skilja sjálfs sín takmarkanir, en ekki
með því að hafa þær að engu. Þeir skulu verða frjálsir með því
að viðurkenna nauðsyn samstarfsins, en ekki með því að halda
dauðahaldi í „harðsoðna“ og úrelta einstaklingshyggju. Það er
marxisminn, sem veita skal leiðsögn í þessu sameiginlega átaki.
Hann er umgjörðin, sem marka á stefnuna. Ekki er þar um neinar
þröngar skefjar að ræða eða fasta skurn, sem ákveði og lögbindi
allar mannlegar framfarir, andlegar og verklegar, í eitt skipti fyrir
öll. Það er fremur grind eða smíðapallur, sem tekinn er í burt, þegar
búið er að nota hann. En sá tími er enn ekki kominn, og verður að
sigrast á margri raun, áður en að því kemur.
Marxisminn er heimspeki, sem nú er í örum vexti. Hann er eina
lifandi heimspekin og síungur. En fram undan eru mikil verkefni,
bæði að því er tekur til andlegs starfs og atvinnu- og stjórnmála.
Það nægir ekki lengur að hafa götótta þekkingu á sviði eðlisfræði
eða líffræði. Það er heldur ekki nóg að eiga ráð á fullmótaðri
aðferð, í stíl við hina klassisku rannsóknaraðferð vísindanna, til
úrlausnar ákveðinni tegund af viðfangsefnum. Þess gerist nú þörf
að taka saman þekkingu okkar í eina heild og skynja hana og
skilja sem hluta þess þjóðfélags, sem hún er vaxin upp úr og á
þátt í að breyta. Margþætt og víðtækt rannsóknar- og skýringar-
starf bíður marxiskra vísindamanna, eðlisfræðinga, líffræðinga og
húmanista, bæði þeirra, sem nú eru uppi, og hinna, er síðar koma.