Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Síða 130

208
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
veldara að átta sig á efni og efnismun LandnámabókargerSanna meS þessari
aSferS heldur en hinni venjulegu, þar sem ein gerS er lögð nokkurn veginn
hreinlega til grundvallar og orSa- og efnismunur hinna sýndur neðan máls.
En mér er nær að ætla, að því verði þveröfugt farið. Landnámabók er sannar-
lega ekkert léttmeti til lestrar, þótt textum hinna ýmsu gerða hennar sé ekki
grautað saman, og í þessum nýja búningi mun hún gersamlega ólæsileg nema
ef til vill fáeinum sérfræðingum. Reglumar, sem farið er eftir um útgáfuna,
eru svo flóknar, að hætt er við, að flestir lesendur verði að glöggva sig á þeim
hvert sinn, sem þeir líta í bókina, a. m. k. ef nokkuð Hður á milli. Af sömu
sökum er einnig hætt við, að menn misskilji reglumar, jafnvel þótt varkárni sé
við höfð, enda virðist sums 6taðar skorta á samræmi í notkun þeirra. Hér skal
nefnt eitt dæmi, að vísu ekki af betri endanum. í greininni um Harald hring
á 191. bls. er steypt saman textum S, H og Þ, og er niðurlagið svo:
„Son hans (Hans son H Þ) var Þorbrandr faðir Ásbrands föður Sölva ins
prúða á Ægissíðu ok Þorgeirs, er bjð at Hólum. Hans dóttir var Ástríður, er
átti (ArnmóðA) (Ármóðr Þ) Héðinsson. Héðinn var son þeirra. (Onnur dóttir
Þorgeirs var (ok Þ) Þorgerðr, er átti Þorgrímr (son Péturs jrá Ósi (Péturs-
son at Ósi Þ) (S Þ).
!) Þ á spássíu: Hauksbók segir Sveinn var son Ármóðar. Önnur dóttir Þor-
geirs var Þorgerðr, er átti Þorgrímr P. son.“
Ég læt lesendum eftir að ráða þá gátu, hvað stendur hér í hverri gerð.
Lykillinn er í formálanum á xxxvi.—xxxvii. bls. Mér virðist hann ekki ganga
að, en ef til vill eru aðrir lagnari. Þess skal aðeins getið til leiðbeiningar, að
ósamræmi er í notkun skáletursins. Ef til vill er það prentvilla, en þá liefði
þurft að leiðrétta hana.
Það er bágt að skilja, hvaða ávinningur er í slíkri grautargerð, en hitt er
auðséð, að hún getur hæglega valdið misskilningi, bæði sökum þess, hve regl-
urnar eru flóknar, og eigi síður sökum hins, að misbrestur er á vandvirkninni.
En auk þess eru aðrir stórfelldir gallar á meðferð textans, einkum texta Þ.
Hún er samsteypa úr M og Sk, en Sk er samsteypa úr S og H, eins og áður
segir. Er því Ijóst, að gildi Þ er einungis fólgið í því efni hennar, sem runnið
er frá M, eða nánara tiltekið: því efni hennar, sem runnið er frá hinum glataða
hluta M. En E. A. hefur tekið allt efni Þ upp í útgáfu sína, bæði nýtt og
ónýtt, þótt mikill hluti þess sé einungis til trafala. Hitt er þó verra, að hann
leggur ekki upp í hendurnar á lesandanum nein ráð til að greina á milli efnis
M og efnis Sk. Geta menn því hæglega flaskað á því að telja sumt úr M, sem
er í rauninni úr Sk. Nákvæmlega sami galli er á útgáfu Finns Jónssonar frá
1925. Fyrir bragðið hafa vísindamenn lítið gagn af þessum tveimur útgáfum,
nema þeir hafi Sk jafnframt við höndina til samanburðar, og ekki verður séð,
að þær eigi fremur erindi til almennings. Það má þó segja Finni Jónssyni til
afsökunar, að honum var ekki ljós uppruni Þ, en E. A. getur ekki borið því
við eftir formála hans að dæma. Annars er mikil þörf á að gefa Þ út sérstaka
að nýju með rækilegum samanburði við Sk og vinza þá úr allt það efni, sem