Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 124

202
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
fram á, að óþarft var með öllu að láta tilviljunina ráða þessum
málum. Reynslan frá styrjaldarárunum hefur fært okkur heim sann-
inn um, að mjög má draga úr þeim miklu töfum, sem áður er á
minnzt, og er aðferðin einfaldlega sú að taka upp hagfellda skipu-
lagningu og áætlun í vísindunum, — eða með því að tengja saman
vísindarannsóknir, þróun og framleiðslu á gagnkvæma vísu, þannig
að vísindin geti tekið til meðferðar vandamál framleiðslunnar, og
þær úrlausnir, sem þannig fást, verði svo hagnýttar í atvinnulífinu.
En það er öldungis ókleift að skipuleggja vísindalegar rannsóknir
nema með hliðsjón af ákveðinni áætlun um þarfir, — en að gera
slíka áætlun eða yfirlit um þarfir jafngildir rannsókn og greiningu
á þjóðfélaginu.
Því aðeins að byrjað sé á þjóðfélagsrannsókn, er hægt að ákveða
hlutverk vísindanna og hversu með það skuli farið. í þessum víð-
tækari skilningi verður hin díalektiska efnishyggja aðalleiðarhnoð-
að í framförum vísindanna.
Vísindin í Ráðstjórnarríkjunum
Gildi hinnar díalektisku efnishyggju kemur ekki eingöngu eða
aðallega fram í rannsókn á vísindum fortíðarinnar eða nútimans,
heldur — og í ríkara mæli — í leiðsögn hennar, að því er framtíðina
varðar. Það er skilyrðislaus nauðsyn vísindum framtíðarinnar, að
þau verði skipulögð og þeim stjórnað frá félagslegu sjónarmiði.
Þess konar skipulagningu má nú þegar sjá í Ráðstjórnarríkjunum.
Vísindi keisaratímans voru fátækleg undirstaða, og eingöngú fyrir
vísvitandi beitingu marxiskrar kenningar var unnt að skapa þetta
víðtæka, samfellda og lifræna kerfi, sem kallast nútíma-sovjetvísindi.
Á einum mannsaldri er þjóð, sem hvorki var læs né skrifandi, orðin
þjóð vísindamanna, — svo sem sannazt hefur bæði i friði og stríði.
Og ekki er um það eitt að ræða að koma upp fámennri forystusveit
í vísindum eða færa eitthvað út landamæri mannlegrar þekkingar
hér eða þar, heldur að koma á víðtækum aðgerðum til að fjalla um
öll vandamál iðnaðarframleiðslu, landbúnaðar, heilbrigðismála og
hernaðarlistar, að hægt sé að veita vísindaleg svör, sem styðjist við
vandlegar tilraunir og hagtölulegar rannsóknir.
Það kemur glöggt fram í hinum ýmsu áætlunum Vísindafélags-