Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Qupperneq 113

DÍALEKTISK EFNISHYGGJA
191
Marxisminn og' byltingin í vlsindnnnm
Það, sem gildir um hagfræði og stjórnmál, á einnig heima um
heimspeki og önnur vísindi. Vísindi nútímans virðast hneigjast æ
meir í áttina til marxismans, bæði að því er tekur til hugmynda og
skipulags og sambands þeirra við hagræn og stjórnmálaleg atriði.
Það er og merkilegt, að þessi álíking hefur oftast gerzt sjálfkrafa —
hún er sem sé ávöxtur af þróun þekkingarinnar í heild sinni og valdi
manna yfir náttúruöflunum — og því jafnframt, að menn tóku að
skynja þau víxláhrif, er áttu sér stað milli þessarar framvindu og
þróunarinnar á sviði atvinnulífs og stjórnmála. Ef marxisminn hefði
getað rutt sér fyrr til rúms meðal vísindamanna, hefði leiðin að
þessu marki orðið bæði greiðfærari og krókaminni. En niðurstaðan
er hin sama, þótt hún sé fengin með öðru móti, og það er reyndar
merkileg og óháð staðfesting á því, að sjónarmið marxismans séu
í meginatriðum rétt. Menn eru nú almennt farnir að viðurkenna
þá skoðun, að vísindin hljóti að taka svip af félagslegu og hagrænu
ástandi hvers tíma, bæði að því er tekur til mismunandi áherzlu,
sem lögð er á þetta eða hitt þekkingarsviðið, og eins hversu uppgötv-
anir eru orðaðar. Það er t. d. auðsætt, að upphaflega orðun-
in eða kennisetningin í „Uppruna tegundanna“ eftir Darwin er skýr
spegilmynd af skefjalausri samkeppni 19. aldar. Darwin kannaðist
og jafnan við hlutdeild Malthusar í orðun þróunarkenningar, kenni-
setningarinnar um „sigur hins hæfasta“ (the survival of the fittest).
Nú fór að vísu svo, að höfð voru endaskipti á samhenginu, og
siðalærdómar þeir, er menn drógu af þessari áætluðu lífsbaráttu
sjónarsviðið í fyrsta skipti fjölmenn öreigastétt samhliða ævintýralegri auð-
söfnun.
Vér skulum snúa oss að Rússfandi. Á dögum byftinganna 1848 og 1849 litu
ekki aðeins einvaldskonungar Evrópu, heldur einnig borgarar Evrópu vonar-
augum til rússneskrar íhlutunar, þar sem hún ein gat bjargað þeim úr þeim
háska, er þeim var búinn af öreigalýðnum, sem var að verða sér afls síns vís.
Þeir kjöru Rússakeisara höfuðleiðtoga afturhaldsins. í dag situr hann í
Gatsjína, fangi byltingarinnar, og Rússland er í fylkingarbrjósti hinnar bylt-
ingarsinnuðu hreyfingar Evrópu.“ — (Kommúnistaávarpið, 1949, bls. 85—86.)