Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 125

DÍALEKTISK EFNISHYGGJA
203
ins, með hvaða sniði þetta samband milli undirstöðuvísindanna og
þarfa landsins er. Hina miklu fimm-ára-áætlun, sem gerð var 1946,
eftir styrjöldina, ber þar hæst. Áætlunin er samin af vísindamönn-
unum sjálfum, þar koma fram sérþarfir hinna ýmsu vísindagreina,
jafnframt því sem þær eru tengdar saman í heildarkerfi. Og þessi
heild á sér eigið innra samhengi — sem og fjölþætt tengsl út á við,
við iðnað, landbúnað og heilbrigðisstjórn.* Það má vera ljóst af
því, sem hér hefur verið rakið, hvern skerf díalektíkin hefur lagt
til þessara mála. Vísindi Ráðstjórnarríkjanna hafa þegar borið
sýnilegan ávöxt í raunhæfum og hagnýtum áröngrum þjóðarinnar.
En það eru aðeins fyrstu ávextirnir. Það, sem gerzt hefur í raun og
veru, er þetta. Heilli þjóð er að lærast að beita hinni nýju díalekt-
isku aðferð við efnaleg og félagsleg viðfangsefni, og þótt eyði-
leggingarstarf nazistanna hafi verið ægilegt, býr hún nú fyrir þessa
sök yfir vilja til að skapa nýja þekkingu og ná nýjum áröngrum, og
það sem meira er, hún hefur tækin til þess.
Skipulagning vísindanna í Ráðstjórnarríkjunum einskorðar ekki
eða takmarkar, heldur leysir ný öfl úr læðingi. Hún notar æ
fjölmennara starfslið til að fást við æ fleiri hluti. Hún uppgötvar
auðæfi og gögn náttúrunnar og notfærir sér þau. En um fram allt
hagnýtir hún hæfileika mannsins og skynsemi, sem okkur er nú loks
að skiljast, að er mesta og öflugasta auðlind náttúrunnar. Sérhver
karl og kona, af hvaða kynþætti sem er, getur lagt einhvern skerf
til framdráttar mannlegri menningu, stóran eða lítinn eftir atvikum.
Við höfum nú séð, hversu þessi mál hafa æxlazt í Ráðstjórnar-
ríkjunum í þrjátíu ára baráttu þeirra og þróun. En nú er farið að
bóla á þessu sama annars staðar í heiminum. Eftir að Evrópa losnaði
undan yfirráðum nazista og nýlendurnar tóku að hrista að nokkru af
sér okið, er hvarvetna auðsæ ný viðleitni til að nota skipulögð vís-
indi. Menn telja það flj ótvirkustu, afkastamestu og staðbeztu að-
ferðina til að bæta lífskjörin og skapa siðmenningu, sem laus sé
við það öryggisleysi, er jafnan fylgir gráðugu og síngjörnu auð-
valdi. Þeirri hugmynd eykst nú hvarvetna fylgi, líka í auðvalds-
löndunum, að stjórna verði vísindunum á skipulagðan hátt, til að
* Sjá „The Soviet Journal (útg. af The Society for Cultural Relations with
the U.S.S.R.), haustheftið 1947.