Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 34
112
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ákaft byltingum meginlandsins og viðburðunum, sem af þeim leiddi
í ríki Danakonungs. Hinn 18. marz skrifar Jón Sigurðsson Jens
bróður sínum þessi orð: „Þú veizt að margir hafa fundið á sér
árin fyrirfarandi eins og veðurboða, en nú er það komið fram, því
gamla Evrópa er nú þegar í loga.“ Og hann bætir við í lok bréfs-
ins, hálft í gamni og hálft í alvöru: „Við erum nú að bíða póst-
skipsins, að heyra stjórnarbylting frá íslandi, en ef hún er ekki
komin, þá kemur hún þegar fregnirnar koma héðan.“
Jón Sigurðsson skildi fljótlega, að þjóðfrelsismál íslendinga
mundi bera þess mikil merki, hverju fram yndi um meginlands-
byltinguna, sem nú var tekin að flæða yfir hin þýzku hertogadæmi
Danakonungs. í bréfi því sem ég vitnaði í, er hann helzt á því, að
Slésvík fari sína leið, og mánuði síðar, 16. maí, skrifar hann enn
bróður sínum og segir: „Danir eru ennþá brattir, en ekki sé ég
hvernig þeir geti komizt betur af en að leggja niður rófuna.“ Hinn
5. júlí 1848, eftir ósigur Parísarlýðsins, skrifar Jón bróður sínum á
nýjan leik og segir: „Þjóðverjar eru búnir að taka af sambands-
þingið, og líklega kemur þar bráðum demokratisk revolution. Þegj-
um við, eða segjum við nokkuð?“ bætir hann við.
Það var eðlilegt, að Jón Sigurðsson væri óþolinmóður þessa mán-
uði, er svo mikil tíðindi gerðust og við mátti búast á hverri stundu,
að konungsveldið danska mundi liðast í sundur. Þá hlaut auðvitað
sú spurning að vakna, hvað yrði um ísland og réttarstöðu þess. Hið
nýja marzráðuneyti Dana hafði þegar hafið undirbúning að stjórn-
arskrá, er gilda skyldi bæði fyrir Danmörk og Slésvík. Atti ísland
að heyra undir þau grundvallarlög? Örlög íslands og stjórnarfars-
leg framtíð voru undir því komin, hvernig þeirri spurningu yrði
svarað.
Jón Sigurðsson svaraði spurningunni fyrir íslands hönd í hinni
frægu „Hugvekju til íslendinga“, sem hann skrifar þessa agasömu
vormánuði, og birtist í 8. árgangi Nýrra félagsrita. íslendingum
barst þessi hugvekja um það bil jafnsnemma og tíðindin af bylt-
ingum Evrópu. í grein þessari túlkar hann þjóðréttindi íslendinga
og leggur til, að „auka réttindi alþingis á sama hátt og í Danmörku
verður gjört, og setja landstjórnarráð á íslandi, sem standi fyrir