Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Qupperneq 133
UMSAGNIR UM BÆKUR
211
verjahreppi. Þykir honum ólíklegt, að Ari hafi aldrei komið á þær slóðir og
spyr: „Ætli hann hafi t. d. aldrei komið á vorþing Ámesþings í Ámesi?“
Spyrja má á móti: Hvers vegna telur E. A. Ámes til iandnáms í Rangárþingi
á uppdrættinum? En sleppum öllu gamni. Benda má á aðra skýringu en þá,
að skekkjan sé sprottin af ókunnugleika. Orðin „milli Þverár ok Kálfár", sem
örðugleikunum valda, eru í rauninni óþörf. Má vel vera, að þau hafi upphaf-
lega verið viðauki utan máls, nánari ákvörðun á landnámsmörkum Þormóðar
skafta, en ekki Ófeigs. Síðan hafi ókunnugur eða ógætinn uppskrifari fellt
þau inn í textann á röngum stað. Ef gert er ráð fyrir þessu, kemur allt
nokkum veginn heim. Einar Ól. Sveinsson hefur bent á eitt slíkt dæmi,
sem virðist ótvírætt (Landnám í Skaftafellsþingi, 109. bls.), og mun mega
finna fleiri. Mér þykir ekki ósennilegt, að fmmrit Landnámabókar hafi verið
fremur óhrjálegt, með alls konar viðaukum, leiðréttingum og öðrum breyt-
ingum utan máls eða á milli lina. Mátti þá hafa alla gát við uppskrift
hennar.
Ætla má, að Ari hafi verið vel kunnugur á Snæfellsnesi, ættstöðvum sínum.
En Ólafur Lámsson hefur sýnt fram á, að í M, sem hefur oftast geymt fmm-
legri texta en hinar gerðimar, eru eða virðast hafa verið staðfræðilegar
skekkjur, sem ótrúlegt er, að kunnugur maður hafi gert. Það em sterkustu
rökin, sem enn hafa komið fram gegn því, að Ari sé höfundur Landnáma-
bókar, og tekur E. A. auðvitað undir þau. Verður þar frá að hverfa að
svo búnu.
Mér þykir ekki ástæða til að fara í sparðatíning um hinar smærri skekkjur
í formálanum, en vil þó nefna nokkur dæmi:
E. A. segir (xxi. bls.), að ritari ÁM 445 b, 4to, hafi hlaupið yfir „greinamar
um Þorberg landnámsmann á Skógarströnd (bls. 122) til greinarinnar um
Kjallak (bls. 138*), nema greinina um Vífil (bls. 131)“. Þetta er ekki rétt.
Ritarinn hefur hlaupið yfir einhverjar greinar aftur í greinina um Hörð,
milli orðanna ÞorgerSr og högginkinna (122. bls.). En sumar greinarnar, sem
E. A. telur, að ritarinn hafi hlaupið yfir, munu aldrei hafa staðið í M.
E. A. segir (xxiii. bls.), að tilvitnanir til „Landnámu" í Þ eigi við ÁM 445 b,
4to. Þetta er aðeins að nokkm leyti rétt, því að sumar þessar tilvitnanir em
teknar úr Sk og eiga við S.
E. A. hyggur, að Styrmisbók hafi „haft það eitt um Ingólf, sem í Þ 60 grein-
ir“, og hún hafi ekki minnzt Hjörleifs (xxiv. bls.). Þetta er að öllum líkindum
rangt. Setningin „ok börgluðust þar fyrir í eyjunum", sem stendur utan máls
við Þ 8 (sjá 9. bls.), hlýtur að vera úr M og sýnir, að hún hefur minnzt þræla
Hjörleifs og þá væntanlega einnig hans sjálfs. En frásögn M hefur verið runn-
in frá Styrmisbók.
E. A. hyggur á xxv. bls., að greinin um Krömu-Odd hafi verið í H (þar er
nú eyða í henni), en á xxvii. bls. segir liann, að Haukur hafi sleppt henni, og
mun það rétt.
* Á víst að vera: bls. 136.