Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 112
190
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
tíðkuðust með menntamönnum samtímans. Rit annarra höfunda frá
miSri 19. öld eru nú aSeins skringilegar fornminjar. OrS Marx
virSast hins vegar enn í fullu gildi, og ekki eingöngu að því er til
nútímans tekur, heldur og um framtíðina og það í enn ríkari mæli.*
Samtímamönnum Marx þótti það argasta fjarstæða, sem honum
virtist augljóst. En rás viðburðanna hefur neytt menn til að viður-
kenna mörg þau atriði, er þá sýndust eiga hvað minnst skylt við
veruleikann. Hverjir aðrir en marxistar skyldu hafa dregið það í
efa þá, að hagrænt öryggi, stjórnmálalegt frelsi og friður yrðu hlut-
skipti mannkynsins í æ ríkari mæli, sem tímar liðu?
„Till the war-drum throbbed no longer, and the battleflags
were furled,
In the Parliament of Man, The Federation of the World.“
(Unz herlúðrar gjalla ekki framar og gunnfánar eru brotnir
saman,
á þingi mannkynsins, bandalagi allra þjóða.)
(T ennyson.)
* Sem dæmi um spásögn um samtíð okkar má tilfæra orðin í formálanum
að rússnesku útgáfunni af Kommúnistaávarpinu, er kom út 1888. Þar segir
svo:
„Hér (í fyrstu útg. Kommúnistaávarpsins) vantar fyrst og fremst Rússland
og Bandaríkin. Þá voru þeir tímar, er Rússland var síðasti bakhjarl afturhalds-
ins í Evrópu og Bandaríkin tóku við þeim verkamönnum, sem ofaukið var í
Evrópu. Bæði þessi lönd voru hráefnalindir Evrópu og um leið markaÖir fyrir
iðnaðarafurðir hennar. Bæði virtust lönd þessi því vera, hvort á sinn hátt,
máttarstoðir þjóðskipulagsins.
En hér hafa mikil umskipti á orðið. Utflytjendastraumurinn frá Evrópu
hefur einmitt hrundið af stokkunum hinni risavöxnu þróun landbúnaðarins
í Norður-Ameríku, er með samkeppni sinni teflir tilveru stórjarðeigenda og
smábænda Evrópu í vísan voða. Jafnframt liefur þessi þróun veitt Banda-
ríkjunum kost á því að nýta hinar miklu iðnaðarauðlindir sínar, og það með
svo mikilli orku og í svo ríkum mæli, að innan stundar verður hundinn endi
á iðnaðareinokun Vestur-Evrópu. Og þessar aðstæður báðar orka einnig á
Ameríku í byltingarstefnu. Smájarðir og miðlungsjarðir vinnandi sjálfseignar-
bænda, grundvöllur allrar stjómarfarsskipanar Ameríku, fara æ meir halloka
í samkeppninni við hinar tröllauknu bújarðir, en á sama tíma kemur fram á