Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Side 30
108
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
þó með frjálslyndustu stjórnarskrám þeirra tíma. Stjórnarskráin
danska naut þess, að hún var samin og samþykkt á þeim tíma, er
Danmörk var í mikilli pólitískri þjóðarkreppu, er öll alþýða fylkti
sér undir merkin til að verja það, er hún taldi helgustu þjóðernis-
réttindi sín. Þótt vilji hefði verið til að gera að engu verk þeirrar
byltingar, er flæddi yfir Danmörku, þá hefði það verið ófært eins
og á stóð í því þjóðstríði, er Danir háðu. Febrúar- og marzbylting-
ar ársins 1848 marka því mikil tímamót í sögu Danmerkur. En ef
til vill gætir áhrifa þessara byltinga í enn ríkara mæli hér á íslandi,
sem danskir sagnfræðingar kölluðu Biland — hjálendu Danmerkur.
IV
Byltingarnar 1848 og ísland
Vér sem lifum á dögum loftskeyta, ritsíma og útvarps og þurfum
ekki annað en að bregða litlum snerli til að heyra hófdyn veraldar-
sögunnar, fáum vart skilið, hve þjóðlíf feðra vorra fyrir hundrað
árum var straumlygnt og hægfara, efnalega og andlega. Þá voru
íslendingar ekki orðnir þátttakendur í hraða tímans. Þeir áttu engin
samgöngutæki nema fætur sjálfra sín og hesta sinna og kunnu
hvorki að spenna hest fyrir plóg né vagn, þeir bundu ljáinn við
orfið með nautsólum og þembdu sig út á flautum, þegar sulturinn
gaulaði þeim í görnum. í þessu veglausa landi bárust tíðindin seint
milli hinna strjálu byggða, ekkert blað var til í landinu til þess að
fræða fólk eða blekkja. Menn urðu að búa meir að brjóstviti sínu
en bókvísi, því að fátt var til samtíðarbókmennta nema guðsorð, en
þó fluttu tvö rit takmörkuðum fjölda landsmanna erlend tíðindi,
hugvekjur og útlistanir á landsmálum. Annað var Skírnir, tímarit
Bókmenntafélagsins, og flutti landsmönnum ágæt yfirlit um heims-
viðburði hvers árs, og átti mikinn þátt í að treysta sambandið milli
íslands og umheimsins og vekja almennan pólitískan áhuga meðal
landsmanna. Hitt voru Ný félagsrit, málgagn Jóns Sigurðssonar og
vina hans, er varð pólitískur og andlegur leiðarvísir þjóðarinnar
á næstu áratugum. Því miður var hvorugt þessara rita nógu útbreitt,