Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 28

106
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sérmál sín, en Holstein fá sérstaka stjórnarskrá. Þar með var samn-
ingagerðinni lokið, sendinefndin fór heim aftur og innan stundar
höfðu hertogadæmin hafið uppreisn. Ráðuneytið var ekki á einir
ináli um það, hvernig haga skyldi kosningum til þess stjórnlaga-
þings, er nú skyldi kjósa til að semja stjórnarskrá handa Danmörku
og Slésvík. Loks urðu menn þó ásáttir um að láta kjósa til stjórn-
lagaþingsins almennum kosningarétti, þó með því skilyrði, að kon-
ungur skyldi mega nefna á þingið fjórðung fulltrúanna. Kosningar-
réttur var miðaður við 30 ára aldur, bús- og heimilisforráð og að
menn væru ekki skuldugir sveitarstjórn fyrir þeginn fátækrastyrk.
Hinn 23. okt. 1848 kom stjórnlagaþingið saman til fyrsta fundar
síns í Kristjánsborgarhöll, 114 þjóðkjörnir fulltrúar og 38 konung-
kjörnir. Konungur gat þess í hásætisræðu sinni, að hann hefði gefið
loforð sitt um stjórnarskrá af frjálsum konunglegum vilja, og bætti
því við, að ef svo skyldi til takast, að stjórnlagaþingið kæmi sér
ekki saman um ný stjórnarlög, mundi hann þó ekki gera stjórnar-
skrána að lögum án þess að leggja hana fyrir nýtt stjórnlagaþing.
En á meðan danska stjórnin hafði unnið að samningu stjórnar-
skrárfrumvarps og danska þjóðin gengið til sinna fyrstu frjálsu og
almennu kosninga, höfðu mikil tíðindi gerzt í hertogadæmunum.
í Kíl hafði verið mynduð bráðabirgðastjórn beggja hertogadæma
undir forustu Friðriks hertoga af Nör. En áður en hertogadæmin
fengu treyst her sinn, höfðu Danir sent lið á vettvang og sigrað
uppreisnarmenn, en hernumið Slésvík. Einir sér gátu uppreisnar-
menn hertogadæmanna ekki staðið Dönum snúning. En þá reis upp
mikil þjóðernisalda um allt Þýzkaland, sjálfboðaliðar þustu til
hvaðanæva og alls staðar var þess krafizt, að þýzku ríkin kæmu
uppreisnarmönnum til aðstoðar. Prússneska stjórnin viðurkenndi
þegar í stað bráðabirgðastjórn hertogadæmanna, og í byrjun apríl-
mánaðar sendi Prússland lið norður þangað, en um miðjan apríl
fól Þýzka bandalagið og Prússland Wrangel hershöfðingja að
skerast í leikinn með uppreisnarmönnum gegn Dönum. A örskammri
stund höfðu Prússar lagt undir sig Slésvik og brotizt inn í Jótland,
en þá fékk herinn skipun um að hörfa undan suður aftur. Stór-
veldin Rússland og England vildu allt annað en að hertogadæmin
kæmust undir yfirráð Prússa. Danski flotinn setti hafnbann á norð-