Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 107

DÍALEKTISK EFNISHYGGJA
185
indunum í heild. En marxisminn sættir sig ekki við að láta tak-
markast af þröngri vísindaskilgreiningu af þessu tagi. Marx sjálfur
hélt því fram, að það að gera tilraunir og segja fyrir væri ekki
•einskorðað við eðlisfræði og líffræði, og þeir Lenín og Stalín hafa
sannað, að hann hafði á réttu að standa. Engu að síður væri flónska
að gera ráð fyrir, að hægt sé að beita nákvæmum sönnunarað-
ferðum, eins og þeim, sem tíðkast í eðlisfræði og að nokkru leyti
á líffræðisviðinu, þegar um er að ræða þjóðfélagsleg fyrirbæri, með
því að þau eru miklu flóknari. Díalektiska efnishyggjan heldur því
hins vegar fram, að hugsunaraðferð hennar sé einkar vel fallin til
þess að rannsaka fyrirbrigði félagslífsins. Hún varð til fyrir athugun
á þessu sviði, fékk þaðan efnivið sinn, og hún hefur orðið undir-
staða að árangursríku félagslegu starfi.
Með þessu er ekki sagt, að díalektiska efnishyggjan sé heim-
spekileg undirstaða þjóðfélagsvísindanna einna, en snerti að engu
leyti náttúruvísindin. Einstaklingar mannfélagsins eiga líka sín líf-
fræðilegu einkenni, og störf mannslíkamans hlíta lögmálum efna-
■og eðlisfræðinnar. Því er það, að hin díalektiska efnishyggja stend-
ur ekki utan við náttúruvísindin, heldur tekur einnig yfir þau. Og
á sjálfum náttúruvísindunum eru tvær hliðar. Segja má, að þau
séu samsafn þeirra aðferða, er notaðar eru til að rannsaka og greina
í sundur efnisheiminn, — og er þetta sú hliðin, sem veit að efnis-
legum hlutum og lífverunum. En þau eru jafnframt mennskt og
þjóðfélagslegt fyrirtæki, til orðin fyrir starf raunverulegra manna
og háð hagrænum og stjórnmálalegum breytingum þjóðfélagsins.
Vísindi þau, sem við þekkjum nú, eru ekki sértekin eða óhlutstæð
niðurstaða af beitingu skynseminnar, þau eru órofaþáttur í tækni-
þróun auðvaldsskipulagsins, árangur hennar og sköpuður í senn.
Auðvaldsskipulagið gerði vísindin möguleg, vísindin gera auð-
valdsskipulagið óþarft.
Hin almenna kenning díalektisku efnishyggjunnar tekur einnig
til þessarar þj óðfélagslegu hliðar náttúruvísindanna. Díalektiska
efnishyggjan lætur náttúruvísindin til sín taka í því skyni að rann-
saka sambandið milli ályktana þeirra og uppruna. Og þannig fjall-
aði Engels um vísindi 19. aldar í bók sinni „Díalektík náttúrunnar“.
En hún tekur einnig til vísindanna á virkari hátt. Hún sýnir fram á,