Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 23

FYRIR HUNDRAÐ ÁRUM
101
aldrinum, og hann var því ófús til að skerða konunglegt einveldi
sitt með slíkum ráðstöfunum. En hugmyndin um ráðgefandi þing
í danska konungsríkinu vaknar og verður að veruleika fyrir sam-
band hertogadæmanna Holsteins og Slésvíkur við pólitíska þróun
Þýzkalands. í hertogadæmunum Slésvík-Holstein kemur og fram
fyrsta krafan um breytt stjórnarfar í veldi Danakonungs, og fól
hún ekki aðeins í sér afskipti almennings af stjórn landsins, heldur
einnig þjóðerniskröfur þýzkra manna í Danaveldi.
í nóvembermánuði 1830, nokkrum mánuðum eftir júlíbylting-
una, kom út lítill bæklingur í Kíl, tæpar 12 bls. að stærð og hét:
Uber das Verfassungsiverk in Schleswig-Holstein — Um stjórnar-
skipunina í Slésvík-Holstein. Höfundur þessa bæklings var Uwe
Jens Lornsen, fyrrum embættismaður í kansellíi hertogadæmanna
og nýskipaður landfógeti á eyjunni Sylt, maður af frísneskum
ættum, en danskur þegn. Þótt bæklingur þessi vekti litla athygli
meðal almennings um þetta leyti, þá er hann sögulega mjög merki-
legur. Með honum hefst pólitísk uppdráttarsýki Danaveldis, er
lauk með sundurlimun þess.
í bæklingi þessum bar Lornsen fram fyrstur þá kröfu, að her-
togadæmin Slésvík-Holstein yrðu sameinuð í eitt ríki, er hefði ekki
annað sameiginlegt Danmörku en „konung og óvin“, þ. e. kon-
ungssambandið eitt og landvarnir. Einnig krafðist hann þess, að,
bæði hertogadæmin fengi sameiginlega stjórnarskrá og þjóðkjörið
þing með skattaálögurétti og löggjafarvaldi. Ríkisráð hertogadæm-
anna skyldi hafa aðsetur í Kíl, en tveir meðlimir þessa ríkisráðs skyldu
dvelja í aðsetursstað konungs, og í viðurvist þeirra einna skyldi
forsætisráðherra Slésvíkur-Holsteins bera fram mál landsins fyrir
konung.
Svo sem vænta mátti vakti þessi bæklingur skelfingu í stjórnar-
deildum Danmerkur, höfundinum var vikið frá embætti og hann
dæmdur í fangelsi. Þótt Lornsen hefði ekki neina fylgismenn að
ráði, þá var ritlingur hans vottur þess, að ný hreyfing var í aðsigi
í hertogadæmunum og gat orðið hinni arfhelgu skipan Danaveldis
að falli. Nokkru síðar tóku hugmyndir að vakna meðal þýzkra
fræðimanna við háskólann í Kíl, að Slésvík ætti forn landsréttindi
sameiginleg hertogadæminu Holstein, og upp úr þeim rannsóknum