Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Síða 109

DÍALEKTISK EFNISHYGGJA •
187
í sjálfu sér merki um það gjaldþrot, sem skynsemin hefur orðið
fyrir á ævikvöldi auðvaldsins. Náttúruvísindin eru þess nú albúin
að segja fyrir um sérstök fyrirbæri og eru nátengd hagnýtum iðn-
aði, sem reistur er á tilraunastarfi, en samtímis hafa þjóðfélags-
vísindin hrökklazt aftur á bak, lengra og lengra inn á svið sér-
tekinna, óhlutstæðra rannsókna. Sagnfræðingar nútímans staðhæfa,
að ekki sé til nein fræðikenning, er taki til mannkynssögunnar.
Hlutverk sagnfræðinnar sé það eitt að lýsa viðburðunum eins ná-
kvæmlega og hægt sé. Hagfræðingarnir forðast að fást við raun-
veruleg fjármála-fyrirbæri, eins og veltiár og kreppur. Þeir kapp-
ræða um haglýsingu einhvers ímyndaðs fyrirmyndar-þj óðfélags, —
um fræðikenningu, sem gæti staðizt, ef hringavald og verkalýðs-
samtök gætu stillt sig um þá ósvinnu að vera til. Heimspekingarnir
hafa nú gefið sannleiksleitina með öllu upp á bátinn og helga
sig eingöngu nákvæmni í máli og skýru orðfæri. Veruleiki marx-
ismans er hins vegar hlutstæður og tímabær, hann greinir og skýrir
veraldarsöguna, ræðir raunveruleg, hagræn fyrirbrigði, kreppur
og styrjaldir, og heldur fast við það, að andlegar stefnur eigi sér
þjóðfélagslegar rætur. — En þetta allt finnst þessum mönnum trufl-
andi frekja — ruglandi áreitni. Þessir hreinræktuðu menntamenn
kysu fremur að vita alls ekkert en að búa yfir slíkri þekkingu, og
það er einmitt vegna þess, að þekking af þessu tagi er jafnframt
eggjun til athafna.
Þannig er nú í pottinn búið hjá þeim, sem ráðast á marxismann
og kalla, að hann sé kreddubundið og lokað kenningakerfi. Marx
hefur hins vegar bæði í Kommúnistaávarpinu og síðari ritum
sínum sagt fyrir um, hvað gerast mundi í þjóðfélaginu. í Kommún-
istaávarpinu segir svo (bls. 104):
„Bnrgarastéttin ber iðnaðarþróunina uppi, án þess að henni sé það sjálfrátt
og án þess hún fái rönd við reist. En iðnaðarþróunin bindur endi á einangrun
þá, er samkeppnin skapar meðal verkamanna, og sameinar þá í byltingar-
samtökum. Fyrir þróun stóriðjunnar er sjálfum grundvellinum kippt undan
fótum borgarastéttarinnar, en á grundvelli þeim hvílir öll framleiðsla hennar
og afurðaöflun. Borgarastéttin skapar fyrst og fremst sinn eiginn höfuðbana.“
í „Auðmagninu“ („Das Kapital“) er þetta sagt á gagnorðari
hátt:
„Að því dregur, að samþjöppun framleiðslutækjanna og síaukið þjóðfélags-