Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Síða 29
FYRIR HUNDRAÐ ÁRUM
107
urþýzkar borgir og gat um stund heft alla sjóverzlun, Þjóðverjum
til mikils angurs og auðmýkingar, er kotríkið danska lék Þýzka-
land svo grátt. Fyrir íhlutun stórveldanna var samið vopna-
hlé milli Prússa og Dana 26. ágúst í Málmey, og varð það að sam-
komulagi, að bráðabirgðastjórn hertogadæmanna skyldi fara frá,
en sambræðslustjórn mynduð að hálfu af Dönum, að hálfu af Prúss-
um. Um allt Þýzkaland þótti vopnahléð hin mesta þjóðarsmán,
en mest varð þó auðmýking hins þýzka þjóðþings í Frankfurt am
Main. Þegar til atkvæða kom á þýzka þjóðþinginu, hvort það
skyldi samþykkja vopnahléð eða ekki, neitaði það um samþykki
sitt með nokkrum meirihluta. Samþykkt þessi hafði þær afleiðing-
ar, að hin svokallaða ríkisstjórn, er þýzka þjóðþingið hafði sett á
laggirnar undir forustu Jóhanns erkihertoga af Austurríki, sagði
af sér. Því að afneitun vopnahlésins þýddi það, að þýzka þjóðsam-
koman hefði orðið að halda áfram styrjöldinni í hertogadæmunum
og snúast gegn Prússlandi með hervaldi. En hin valdalausa þjóð-
samkoma þorði ekki að leggja út í slíkt ævintýri og kaus heldur
þann kostinn að taka vopnahléð á nýjan leik til atkvæðagreiðslu.
Elleju dögum eftir að þjóðsamkoman hajði neitað að samjyylckja
vopnahléð samþykkti hún það með nýrri atkvœðagreiðslu. í raun-
inni samþykkti þjóðsamkoman með þessu sinn eigin dauðdaga,
enda varla ætlandi að nokkur maður gæti tekið hana alvarlega eftir
slíka hneisu. Hertogadæmin urðu prófsteinn þýzku byltingarinnar.
Hún reyndist þess ekki megnug að hjarga hertogadæmunum, en
hins vegar tókst Dönum heldur ekki að innlima Slésvík Danmörku.
Þegar það var reynt með nóvemberstjórnarskránni 1863 kostaði
það danska ríkið missi beggja hertogadæmanna.
Veturinn 1848—1849 ræddi stjórnlagaþingið stjórnarskrárfrum-
varpið, sem að lokum var samþykkt og ber jafnan nafnið júnístjórn-
arskráin, af því að konungur staðfesti hana með undirskrift sinni
5. júní 1849. í frumdrögum stjórnarskrárinnar var ætlazt til þess, að
hún skyldi gilda bæði fyrir konungsríkið Danmörk og Slésvík. En
eins og hún var samþykkt heitir hún „Stjórnarlög Danmerkurríkis“.
Nánar var ekki hægt að orða þetta á meðan málefni hertogadæm-
anna höfðu ekki verið leyst. Þótt stjórnarskrá þessi beri mörg merki
þess, að hún er til orðin, er byltingin var að fjara út, þá var hún