Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 122

200
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sem ekki er marxisti, getur hæglega komizt að marxiskum niður-
stöðum. Hins vegar getur ofangreind staðreynd aldrei sannað, að
ekki væri unnt að komast að umræddum niðurstöðum með fljót-
virkari og auðveldari hætti með vísvitandi beitingu marxiskra
meginreglna.
Nútíma vísindamenn hafa ekki lengur efni á því að hafa marx-
ismann að engu eða notfæra sér ekki hugsunaraðferðir hans, því
séu þær rækilega numdar, af skilningi og í starfi, mun sameiginleg
hæfni okkar til að skilja veröldina aukast stórum og við þannig
verða færari um að fást við þau eðlisfræðilegu og þjóðfélagslegu
vandamál, sem nú bíða úrlausnar. Til þessa hafa þeir vísindamenn
verið fáir, ef Ráðstjórnarríkin eru frá skilin, sem hafa haft annað
og meira en yfirborðskynni af marxismanum. Og þessir fáu, sem
um er að ræða, tóku ekki að meta marxisk sjónarmið fyrr en rétt
fyrir síðustu heimsstyrjöld. Allt að einu eru nú ýmsir marxistar
mikilsvirtir fræðimenn í sínum greinum; má þar t. d. nefna Joliot-
Curie, Haldane, Gordon Childe o. fl.
í Sovjetríkjunum getur hins vegar að líta þann árangur, sem
■orðið hefur af notkun marxismans í vísindunum. Það vísindastarf,
sem þar fer fram, er unnið með sams konar áhöldum og sams konar
innra rökfylgi í greiningu og afleiðslu, sem tíðkast í vísindum ann-
ars staðar og á öðrum tímum. Díalektiska efnishyggjan leysir ekki
nákvæmni og strengileik hinnar vísindalegu rannsóknaraðferðar af
hólmi. Hún kemur inn í vísindin í því skyni að veita leiðsögn um,
hvað hægt sé að uppgötva og hversu gera megi þessar uppgötvanir
árangursríkar. Hún er með öðrum orðum fremur tengd við áætlun
eða meginlínur vísindalegra framfara, heldur en atferli í einstökum
atriðum. Ekki er þar með sagt, að hún láti sig engu varða einstök
atriði vísindastarfsins, en þar eru áhrif hennar frekar óbeins eðlis.
Góður marxisti á að eiga glöggvari sjón en aðrir, hann á að geta
forðazt fyrir-fram-skoðanir og venjubundin sjónarmið, sem valda
því, að menn geta ekki komið auga á það, sem næst liggur.
Aætlun í vísindum
Marxisminn er ekki nein allsherjaraðferð til að gera einstakar
uppgötvanir og gerir heldur ekki kröfu til þess. Einstaklings-eigin-