Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Blaðsíða 102

Timarit Máls og menningar
kvarðinn á mannlega hamingju. Afleiðing-
in er sú að það „að koma sér fyrir í lífinu“
er eina takmark of margra. Reynist oft
fullt ævistarf að ná því marki einu og telst
víst gott ef ævin endist til þess.
Þetta veldur svo því að allt, sem ekki
heyrir beinlínis undir það „að koma sér
fyrir“ er talið óþarfi eða hreinn lúxus.
Enn leynist þó undir niðri mikill bók-
menntaáhugi, þótt bókmenntaþekking sé
víst ekki að sama skapi mikil. Fólk vill
gjarnan fá þennan lúxus auðmeltan og
helzt tilreiddan á fati, án fyrirhafnar.
Þegar við þetta þætist að all-hávær áróð-
ur hefur verið rekinn gegn bókmenntum,
jafnframt því að allskyns „kellíngabækur",
viðtalsbækur og óvandaðar ævisögur eru
auglýstar og hafnar til skýjanna sem merk-
ar bókmenntir, þarf víst ekki að undra þótt
keraldið leki.
Þó leynist enn sú von að botninn sé til
staðar í Borgarfirðinum. Ný Skólaljóð eru
komin út á Islandi.1 Ekki getur útkoma
þeirra nú talist vonum fyrr, því nær þrjátíu
ár munu liðin frá útkomu síðustii Skóla-
Ijóða og margt hefur gerst í íslenzkri Ijóða-
gerð á þeim tíma.
Ég hef lengi haft löngun til að taka
Skólaljóðin til umræðu, en ekkert orðið úr
framkvæmdum m. a. vegna þess að ég
hafði frétt að von væri nýrrar útgáfu.
Líklega hefur engin bók átt stærri þátt í
að móta bókmenntasmekk Islendinga síð-
ustu áratugina en einmitt Skólaljóðin. Þau
hafa ekki aðeins haft áhrif á smekk nem-
endanna, heldur einnig foreldra. Enda
munu þau eina ljóðaþókin, sem til er á
sumum heimilum. Að minnsta kosti sú eina,
sem opntið er. Miklu skiptir því að vel sé
vandað til slíkrar bókar, og hæfir menn
1 SkólaljótS. Kristján J. Gunnarsson valdi
kvæðin. Rfkisútgáfa námsbóka. (An ár-
tals.)
fengnir til að velja henni efni. Mér finnst
hæpið að leggja slíkt vald í hendur eins
manns.
Og hvert skal þá vera efni Skólaljóða, og
liver tilgangur þeirra? Um slíkt má vitan-
lega lengi deila, því fleiri en eitt sjónarmið
hljóta að koma þar til umræðu. Skólaljóð-
in, sem notuð hafa verið í barnaskólum
síðustu þrjá áratugina a. m. k., eru safn
einstakra kvæða eftir ýmis skáld síðustu
alda. Val kvæðanna var nokkuð handahófs-
legt. Gaf litla sem enga vitneskju um ís-
lenzka bókmenntaþróun, enda ekki að sjá
að það væri tilgangurinn með þeim. Þau
virtust helzt ætluð til ítroðslu, páfagauks-
lærdóms. Á Ijóðasafnið sem heild sýnist
varla lagður annar mælikvarði en smekkur
þess er valdi þau. Tilgangurinn þá sá einn
að rækta þann smekk með æskunni og öðr-
um lesendum.
Þannig hefur orðið til sú Skólaljóða-
stefna, sem verið hefur nú um skeið eins-
konar opinber stefna í ljóðamati á íslandi.
Skólaljóðin hafa ránast verið notuð sem
viðmiðun, þegar hinu opinbera hefur þókn-
ast að meta ljóð til peninga. Af þessum
sökum fyrst og fremst hefur stöðnuð eftir-
öpunarlist jafnan verið tekin fram yfir
ferska persónulega listsköpun í Ijóðagerð
hér á landi.
í þessu nýja safni er tekin nokkuð önnur
stefna í Skólaljóðaútgáfu. Hver höfundur
hafður sér, og þeim síðan raðað eftir aldri.
Með þessu er kominn dulítill bókmennta-
sögulegur svipur á Skólaljóðin, og er það
að mínum dómi tvímælalaust til bóta.
Skólaljóðin eru nú orðin nokkurskonar sýn-
ishorn af íslenzkri Ijóðagerð frá Hallgrími
Péturssyni til Steins Steinars. Val slíkra
sýnishorna má lengi gagnrýna og kem ég
að því síðar. Eg hef lengi talið að hlutverk
Skólaljóða væri einmitt það, að vera slíkt
sýnishorn íslenzkrar ljóðagerðar. Sýnis-
horn, sem kennarinn getur notað við
404