Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Síða 93

Dtemd til að hrekjast
Nei. Ég þarf ekki að bíða.
Ég get byrjað þótt það hringi engar klukkur. Þær þegja nefnilega í þrjá
daga enn.
Þetta er stysti dagur ársins, 21. des.
Jóladagur ævinnar. (187)
Úrkastið og heimsendir sjálfsins
I bók sinni Poivoirs de l'horreur frá árinu 1980 fjallar Julia Kristeva um vald
óhugnaðarins og hvernig það tengist því fyrirbrigði sem hún kallar
„abjekt" og nefnt hefur verið úrkast á íslensku.23 Sú manneskja sem er
úrkast er hvorki súbjekt né objekt, heldur fallið viðfang. Hún er útlæg úr
umhverfi sínu og full af ógeði á sjálfri sér og eigin líkama.
Þessi skilgreining á úrkasti á vel við lýsinguna á örlögum Oldu og hvern-
ig hún upplifir sjálfa sig eftir að hún er fallin á tíma, orðin of gömul til að
vera kynferðislegt viðfang í sjónmáli karla. Þegar hún hefur ekki lengur
augnaráðið að styðjast við fatlast hún beinlínis, hættir að geta gengið, leitað
og ferðast, en styður sig annaðhvort við staf eða karlmanninn Símon, „of
hölt til að ferðast" (137). Eftir nokkra sjússa gengur hún um í fjörunni fyrir
utan húsið sitt „reikul í spori með kalkaða mjöðm“ (162), og á táknrænan
hátt minnir hún sig á það að sem betur fer sé „sársaukaleysi algjört í
kyrrstöðu" (171). Símon hefur ekkert augnaráð, er aðeins „tiltölulega
huggulegt og hreinlegt gamalmenni til að klappa og halda í höndina á“
(172), og hún forðast alla symbíósu við hann, fegin að vera „hlíft við kossa-
flensi“ (172). Samtímis þessu fyllist hún ógeði á sjálfri sér og líkama sínum.
Fötlunin og ógeðið tengist ævinlega aldrinum og augnaráðinu. Alda felur
sig fyrir Antoni:
Hin ástfangna kalkar í mjöðm og gengur við staf. Eftir að svo er komið
haskar hún sér þungfætt inní húsasund eða staðnæmist einbeitt og gjörhugul
við búðarglugga að þykjast skoða ef hún telur sig sjá hann tilsýndar svo hann
komist ekki að því hvað hún er illa farin. (186).
Rúmlega fertug upplifir hún sig sem alveg ótrúlega gamla og um leið
ógeðslega. Eitt sinn fær hún sér stöðvarbíl í Heiðmörk „með koníakspela í
veski“ (154). Þar leggst hún út af í sömu laut og þau Anton höfðu verið
saman í, klæðir sig „úr peysu, en ekki fleiru“ svo hún þurfi ekki að horfa
upp á sig „æðaslitna" (154):
. . .sólin yljar á mér öldruðu hylkinu að utanverðu og konjakið yljar því
sem inni er (154)
83