Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 123

fullnustu, að lokum á hann ekki annað í
sál sinni en það dýrslega öskur sem bók-
inni lýkur á.
Það eru fjölmargir aðrir þræðir ofnir í
Grámosann en sá sem hér hefur verið
dreginn fram og mér sýnist gildastur. Þar
má finna snjalla persónusköpun (prest-
urinn, vinnukonan Járnbrá og fleiri),
áhrifarík samtöl (prests og Asmundar, en
þó einkum í réttarhöldunum) og fjöl-
margar sögur eru sagðar (af Þórði fylgd-
armanni og fleirum) sem varpa ljósi á
íslenskt samfélag og þjóðlíf undir lok 19.
aldar.
Stíllinn er sérlega fjölbreyttur: Les-
andinn getur lesið ferðasögu Asmundar á
dálítið háttstemmdu skáldamáli síðustu
aldar, hann getur lesið um Svartármálið á
einkennilegu lagamáli, hann getur lesið
lýsingar frá útlöndum sem um margt
minna á fyrri verk Thors. Það skiptast á
hægir kaflar ljóðrænir (Kvöld smalans)
og kaflar fullir af ástríðu, hraða og
spennu (systkinin í kirkjunni þar sem
Sólveig kastar sér yfir bróður sinn, eða
sjálfsmorðskaflinn). Auðvitað gengur
það ekki allt jafn vel upp, t. d. þóttu mér
við fyrsta lestur sumar lýsingar úr ferða-
laginu helst til margorðar. A einum stað
sýndist mér gæta ónákvæmni: Sagt er að
Sólveig ali barnið að vori (í miðjum sauð-
burði, bls. 242), en í kaflanum þar sem
barnsburðinum er lýst eru allir sagðir
vera við heyskap (bls. 232; þetta kynni
þó að vera gert til að Ieggja áherslu á
síðarnefnda kaflann sem skáldskap As-
mundar).
Slíkar aðfinnslur eru smávægilegar
andspænis þessu verki sem víða grípur
lesandann svo sterkum tökum, t. d. í lýs-
ingunum á ástum systkinanna, fullum af
ástríðu og hita. Thor er í skáldskap sínum
sefjunarsinni, fremur en afhjúpunar, svo
gripið sé til skemmtilegrar líkingar Guð-
Umsagnir um bxkur
mundar Andra úr nýlegu erindi. Sem er
kannski bara nútímaleg útgáfa á grein-
ingu Schillers milli bernsks skáldskapar
og tilfinningaskáldskapar. Saga Thors er
tilfinningaskáldskapur í bestu merkingu.
Slíkur skáldskapur gengur nærri bæði
höfundi og lesanda, og getur aldrei verið
allra. Það kann að vera ástæðan fyrir því
að mjög skiptist í tvö horn um hvort
menn kunni að meta list Thors (eins er
reyndar um ljóðlist Einars Benedikts-
sonar). Hún krefst þess að lesandi gefi sig
henni á vald vilji hann njóta bestu kosta
hennar. En geri hann það, fær hann líka
að finna „bragð hins göfga óspillta víns“,
einsog Sverrir Kristjánsson komst eitt
sinn að orði um annað verk Thors.
Halldór Gudmundsson
ÞRJÁR SYSTUR
Guðrún Helgadóttir hefur nú lokið við
þríleik sinn um systurnar í húsinu númer
2 sem hófst með bókinni Sitjiguðs englar
árið 1983 (ritdómur um þá bók birtist hér
í TMM 3 1984). Eitt af því sérkennilega
við bókaflokkinn er að hver bók hefur
sína aðalpersónu og í þessari fyrstu bók
var það Heiða, elsta barnið í stóru fjöl-
skyldunni. I miðbókinni, Saman í hring
(Iðunn 1986), er það Lóa-Lóa með annað
augað brúnt en hitt blátt, og í síðustu
bókinni, Sœnginm yfir minni (Iðunn
1987), er það yngsta systirin, kölluð
Abba hin til aðgreiningar frá ömmu, sem
miðlar lesanda sýn á atburði.
Þríleikurinn gerist í bæ einum og dreg-
ur höfundur enga dul á líkindin með
honum og fæðingarbæ sínum, Hafnar-
firði. Fyrsta bókin gerist í miðri síðari
heimsstyrjöld, frá hausti og fram yfir jól,
önnur bókin frá vori tveim árum seinna
TMM VIII
113