Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 128

Tímarit Mdls og menningar
leitt á fyrirframþekkingu. Dæmi um
þetta eru víða. Lesendur þurfa að hafa
hugmynd um stíl minningargreina til að
meta til fulls athugasemdir afa um minn-
ingargreinina sem Heiða les upphátt fyrir
hann:
Allt má nú skrifa um, hrópaði
afi. Hann Auðunn í Ánaseli! Þetta
var ómenni og slóði. Gott ef hann
var ekki þjófóttur. Dregur ský
fyrir sólu! Þó að hann Auðunn í
Ánaseli hrökkvi upp af! Fávitar
eru þetta! Ætli það verði ekki sól-
myrkvi! (Saman, 70)
Fyndni Guðrúnar er fólgin í máli og
krefst einnig kunnáttu af lesanda og
þroska. Ef Abba verður blind af að horfa
í sólina þá getur hún „ekkert sjáið" eins
og Guðþergur litli bendir á, og er dæmi
um barnamál sem stílbragð. Talmál notar
hún líka til að greina skemmtilega á milli
fólks - og má minna á talsmáta nunnanna
útlendu og Jóa pólitís („Paldénú“). Mest
áberandi eru ruddalegar ýkjur afa sem
yfirleitt er beitt af hófsemi, orðheppni
pabba („Hefur þetta verið áhugamál þitt
lengi að kyssa Jóku, Arnór?“) og góðlát-
leg hæðni ömmu sem hún notar mjög
spari:
Amma tók kjötbolluna af Hall-
dóri og setti hana á borðshornið.
Svo tók hún hana upp aftur og
lokaði auganu sem lak úr og rýndi
í bolluna. Allra augu beindust að
kjötbollunni í hendi ömmu. Neð-
an á henni hékk væn tyggigúmmí-
tugga og óhreinn heftiplástur af
síðustu meiðslum Páls.
Þetta er meira góðgætið, sagði
amma. (Saman, 83)
Það er engin tilviljun að nærri öll dæm-
in hér fyrir ofan eru úr miðbókinni, Sam-
an í hring. Hún er að öllu leyti betur
unnin en Sænginni yfir minni, þaulhugs-
aðri bók enda efni hennar og söguhetja
erfiðari viðfangs. Abba hin er þakklátt
söguefni og erfiðast kannski að forðast
að hún verði væmin. Annar vandi á
höndum höfundi er að bókin um Obbu
er lokabindi, þar sem bæði þarf að hafa
sérstaka atburðarás og hnýta ýmsa
hnúta. Þrátt fyrir góða spretti verður hún
ekki eins eftirminnileg og tvær þær fyrri.
Af þeim hygg ég að Sitji guðs englar,
bókin fyrsta um Heiðu, verið í mestum
metum framvegis. Heiða er - þrátt fyrir
bjartar vonir sem Abba vekur - lang-
merkilegust persóna verksins. Hún
stendur höfundi sínum næst, fyrir hana
kemur fleira en yngri systurnar tvær sem
aldrei ná að verða eins gamlar í sínum
bókum og Heiða er strax í sinni bók.
Hún hefur flóknast tilfinningalíf, nær
eðlilega mestum þroska og með mestum
átökum en heldur þó áfram að vera barn
sem sveiflast hratt og af offorsi milh gagn-
stæðra kennda. Hún verður fyrir sárri
sorg í miðbókinni og lesanda finnst súrt í
broti að fá ekki að vera nær henni þá.
Þó að Guðrún sé kannski að flýja erf-
iða persónu Heiðu í bókunum um Lóu-
Lóu og Obbu hina - sem reyndar hafa
báðar margslungnara samband við
Heiðu en móður sína - þá er þríleikurinn
um systurnar þrjár óumdeilanlega merk-
asta tilraun í íslenskum barnabókmennt-
um undanfarna þrjá áratugi. Sem betur
fer virðast aldursmörk lesenda þeirra víð
enda þess gætt að hafa eitthvað fyrir sem
flest þroskastig í hverjum kafla. Orð eru
kannski bara orð, eins og hugsuðurinn
Lóa-Lóa ályktar, en það er ekki sama
hvernig með þau er farið.
Systurnar þrjár hafa tekið sæti hjá öðr-
um ástsælum sögupersónum íslenskra
bókmennta í hugum þessarar þjóðar.
Silja Aðalsteinsdóttir
118