Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Side 131

annað, eitthvað sem vantaði, líka hjá
mér. Allt í einu sá ég að það var um
það sem hann var að hugsa meðan
við lögðum báðar hjartað í borð,
einhver draumur, eitthvað, ég veit
ekki hvað. (. . .) en jafnvel þetta eitt-
hvað, þessi draumur sem ég var ekki
í, jafnvel hann skipti ekki máli, ekki
ef hann hefði bara verið kyrr.
(13 6-7)
Svana „koðnar ekki í hversdagsleikan-
um“ eins og Þórunn segir (138). Hún
mun alltaf velja ástina, hún fórnar ekki
hrungjörnum draumum fyrir óbifanleg-
an en fúlan veruleikann. Þegar ástin á
erfitt uppdráttar í harðneskju hvers-
dagslífsins er leitað á vit draumanna í
trássi við skynsemina, kannski í þeirri
von að veggirnir hrynji og veruleikinn
geti líka rúmað ríki draumanna. Þó sýn-
ist sú nöturlega niðurstaða blasa við af
orðum Svönu hér að ofan að hver og
einn lifi í eigin draumi og eigi ekki inn-
angengt í draum annars manns. Þó kon-
umar kjósi drauminn, ástina, geta þær
ekki brúað bilið milli sín og karlmann-
anna, ástin sameinar ekki heldur nærir
hún aðeins drauma einstaklinganna.
Eins og hafið er ekki hasarsaga þar
sem hver stóratburðurinn rekur annan
heldur lítil saga um hversdagslíf og
kannski hversdagslega drauma. Og
bókin yrði sjálf hversdagsleikanum að
bráð er ekki væri ungviðið. I augum
Pésa og Gullýjar er veröldin ennþá ný.
Þau eru að byrja að komast í kast við
veruleikann eins og amma Þórunn orð-
ar það og þessi veruleiki getur vafist
fyrir manni. I síðasta hluta bókarinnar
er hinum brösóttu ástum lýst frá sjónar-
hóli Gullýjar og eins og vænta má verð-
ur allt henni torskilið. Þetta er ágæt að-
ferð því lesandinn stendur eiginlega í
sömu sporum. Ástarsaga Svönu er hon-
um ekki mikið nákomnari en ævintýri
draumkonunnar. Sagan fær því nýja
vídd þegar athyglinni er beint að Gullý.
Hún reynir að finna samhengi í tilver-
unni, sjá samræmi í orðum og gerðum
hinna fullorðnu en hvarvetna rekst hún
á óstöðugleika þann sem einkennir ást-
ina (eins og hafið . . .). Sjálf er Gullý
farin að finna fyrir ástinni — undarlegum
kippum í maganum en birting hennar í
heimi fullorðinna er svo öfugsnúin að
ekki er að undra þó hún fái leiða á fyrir-
bærinu. En um síðir viðurkennir hún
rétt móður sinnar til draumsins/ástar-
innar og um leið hefur henni skilist að
veruleikinn er ekki eins og hana sjálfa
dreymdi - hún lifði semsé líka í draumi:
„Það er ekki eins og í bókunum sem
hún les þar sem allt endar vel. Það veit
Gullý nú, hefur kannski alltaf vitað það,
bara ekki viljað viðurkenna það.“ (123)
Hún sættist við heiminn í bili og um
leið verða allsherjar sættir í bókinni.
Húsið á að rífa og samfélag þess leys-
ist upp. Ibúarnir hverfa manni út í
þorpið (þeir voru kannski aldrei veru-
lega utangarðs). Þorpið í íslenskum
skáldsögum fagnar hér ekki endurnýjun
lífdaganna, innanhúss gengur sagan bet-
ur og þó best innanhauss. Það er þegar
maður fær að fylgja persónunum í
draumum þeirra að maður tekst á loft.
Svanhildur Óskarsdóttir
FRAMLAG TIL
LAXNESSRANNSÓKNA
Um þessar mundir virðist nokkur
gróska hlaupin í rannsóknir á verkum
Halldórs Laxness hérlendis. Arið 1986
komu út tvær bækur á íslensku um
121