Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Síða 187

TITTLL
fundið áhugaverðari ímynd af sjálfri sér en í fjölbreyttu tungntaki bók-
menntafræðinnar sem reynir að lýsa hinum mikla krafd hugmyndarinn-
ar um þjóðina eins og hann afhjúpast í hversdagslífi hennar, í áhrifarík-
um smáatriðum sem verða að myndhverfingum um líf þjóðarinnar. Þetta
minnir mig á frábæra lýsingu Bakhtins á sýn á birtinguþjóðar í verki Goet-
hes Italienische Reise, sem sýnir sigur raunsæisþáttarins yfir hinum róm-
antíska. Raunsæisleg frásögn Goethes skapar þjóð-sögulegan tíma sem
gerir ákaflega ítalskan dag sýnilegan með nákvæmri lýsingu á því hvem-
ig tíminn líður: „Bjallan hringir, farið er með bænirnar, þjónustustúlkan
kemur inn í herbergið með ljós á lampa og segir: Felicissima notte! ... Ef
þýskri klukku vœri þröngvað upp áþau, þá mynduþau ekki vita hvaðþau ættu
að gera við hana. “u Að mati Bakhtins er það sýn Goethes á hinn lágværa,
sjálfsagða, og ef til vill handahófskennda, slátt hversdagslífsins á Itahu
sem afhjúpar djúpstæða sögu þess hvar það gerist (Lokalitát), hvernig
sögulegur tími verður áþreifanlegur í rýminu, „þessi staðsetning verður
mennsk á skapandi hátt og hluti af jarðnesku rými umbreytist í stað þar
sem fólk hfir sögu sína“.14
Að nota landslag endurtekið sem myndhverfingu um innra-landslag
þjóðarvitundarinnar undirstrikar eiginleika birtunnar, spuminguna um
þjóðfélagslegan sýnileika, hæfileika augans til að náttúragera mælskufist
þjóðemisvitundarinnar og sameiginleg tjáningarform herrnar. Samt sem
áður er annað tímalag alltaf nálægt sem tmflar það hvernig þjóðin kem-
ur fram í samtímanum, eins og við sáum í þjóðernisorðræðunni sem ég
talaði um í byrjtm. Þrátt fyrir áherslu Bakhtins á það hvernig þjóðin birt-
ist á raunsæislegan hátt í verki Goethes þá viðurkennir hann að upphaf
sjónrænnar nálægðar þjóðarinnar sé afleiðing átaka í ffásögninni. Bakhtin
segir að bæði hugmyndir raunsæisins og rómantíknrinnar um tímann séu
til staðar í verki Goethes frá upphafi en í því formgerðarferli sem gerir
tímann sýnilegan, er stöðugt stigið yfir hið draugalega (Gespenstermássig-
es), hræðilega (Unerfreuliches), og óútskýranlega (Unzuberechnendes):
„Nauðsyn fortíðarinnar og nauðsyn þess að hún eigi sér sinn stað í sam-
felldri þróun ... að síðustu er sjónarmið fortíðarinnar tengt við nauðsyn-
lega framtíð".13 Þjóðartíminn verður áþreifanlegur og sýnilegur í þeirri
13 M. Bakhtin, Speech Genres and Other Late Essays, C. Emerson and M. Holquist ritstj.,
V.W. McGee þýð., Austin: University of Texas Press, 1986, bls. 31.
14 Sami, bls. 34.
15 Sami, bls. 36 og víðar.
185