Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Blaðsíða 209
TVÍSTRUN ÞJÓÐAREMNAR
lögðu, eina lögmæta viðmiðunin, sú eina sem alltaf verður að
snúa aftur til.51
Dreifist \dljinn til að vera þjóð um sama tímalag og viljinn á bak við dag-
lega atkvæðagreiðslu? Getur verið að atkvæðagreiðslan sem sífellt er
endurtekin, geri að verkum að innræting viljans um að skapa heild sé af-
miðjuð. Viljinn sem Renan talar um er sjálfar staður undarlegrar
glejunsku á sögu fortíðar þjóðarinnar: ofbeldinu sem íylgir því að festa í
sessi tilskipanir og stefnu þjóðarinnar. Það er þessi gleymska - merking
mínusins í upphafinu - sem markar upphaf ffásagnar þjóðarinnar. Setn-
ingarfræðileg og retórísk skipan þessarar röksemdafærslu útskýrir meira
heldur en nokkur hrein og bein söguleg, eða hugmyndafræðileg túlkun.
Hlustum á hversu margslungið form gleymskan tekur á sig, augnablikið
þegar þjóðarviljinn er tjáður: „eigi að síður verður hver franskur borgari
að hafa gleymt [er skyldugur til aðgleymd\ blóðbaðinu á degi heilags Bart-
ólómeusar eða þöldamorðunum í Midi á þrettándu öld“.52
I þessari samhæfingu gleymskunnar - eða því að vera skyldugur til að
gleyrna - verður ljóst hversu erfitt það er að skilgreina eða auðkenna
fólkið sem tilheyrir þjóðinni. Gerandi þjóðernisins verður tdl þar sem
dagleg atkvæðagreiðsla fer fram, þar sem óskiptur fjöldinn dreifist um
breiða frásögn viljans. Samt sem áður sker „skyldan til að gleyma“ eða
það að gleyma að muna, þvert á jafngildi \dljans og atkvæðagreiðslunnar,
á eigindir hlutans og heildarinnar og eigindir fortíðar og nútíðar. Forstig
þjóðarinnar sem gefið er til kyrrna í viljanum tdl að gleyma, breytir alger-
lega skilningi okkar á fortíðarleika fortíðarinnar, og þeirri samstunda nú-
tíð sem fylgir viljanum til að verða sem þjóð. Við erum stödd í röklegu
rými sem er áþekkt augnabliki einrómunar í umfjöllun Andersons þegar
hinn einsleiti, holi tími sem býr í „millitíð“ þjóðarinnar, er skorinn þvers-
um af því sem er til samtímis, á draugalegan hátt í tímalagi tvöföldtmar-
innar. Að vera skyldugur til að gleyma er ekki spuming um sögulegt
minni þegar verið er að byggja upp nútíð þjóðarinnar. Það er uppbygg-
ing orðræðu um þjóðfélagið sem framkvæmir það vandasama verkefni að
gera fólkið að einni heild og sameina þjóðarviljann. Þessi undarlegi tími,
51 E. Renan, „What is a nation?“, í H. K. Bhabha ritstj., Nation and Narratim, Lond-
on ogNew York: Routledge, 1990, bls. 19.
52 Sami, bls. 11.
207