Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Page 225

RÖKRÆÐULÝÐRÆÐI OG FJÖLMENNINGARLEG TOGSTREITA
Ég tel að best sé að skilja lýðræði sem líkan sem nota má til að skipu-
leggja bæði sameiginlega og opinbera beitingu valdsins í stærstu stofnun-
um samfélagsins. Þetta skal gert á grundveUi þeirrar meginreglu að hægt
sé að líta á þær ákvarðanir sem hafa áhrif á farsæld samfélagsheildarinn-
ar sem niðurstöðu ferlis þar sem frjálsar og skynsamlegar rökræður fara
fram á milli einstaklinga sem teljast siðferðilegir og póhtískir jafningjar.
Adssulega er það svo að sldlgreiningar á hugtökum sem eru í eðli sínu jafn
umdeild og lýðræði, írelsi og réttlæti, einskorðast aldrei við að vera að-
eins skilgreiningar. Og á það við um skilgreininguna hér að ofan. Túlk-
un mín á lýðræði dregur taum rökræðulíkansins ffam yfir aðrar vanga-
veltur sem miða að því að skilgreina hvaða viðmið felast í
lýðræðishugtakinu. Eg vil þó ekki meina að þættir eins og efnahagsleg
velferð, skilvirkni stofnana og menningarlegur stöðugleiki skipti ekki
máh þegar kemur að því að leggja mat á hvort ákveðinn skilnmgur á
lýðræðishugtakinu, sem við getum miðað vdð, sé fulfnægjandi. Til þess að
lýðræðisríki \drki verða þau að vera fær um að uppfylla kröfur um efna-
hagslega velferð og þörf einstaklingsins fyrir samfélagsheild. Undir-
stöðuviðmið lýðræðis sem aðferð til að koma röð og reglu á sameiginleg-
ar hhðar á tilveru okkar er hins vegar hvorki það að ná fram efhahagslegri
velferð eða tilfinningu um samfélagsheild. Því á sama hátt og það að ná
fram ákveðnu efiiahagslegu velferðarstigi getur farið saman við stjómar-
hættd sem byggja á sterku yfirvaldi, geta andlýðræðislegar stjómir náð
betri árangri en lýðræðislegar í að veita fuhvissu um samfélagsheild.
Grundvallarhugmyndir um lögmæti í lýðræði má rekja til þess að gert
er ráð fýrir að þær stofnanir sem gera tdlkall tdl nauðsynlegs valds, geri
það vegna þess að ákvarðanir þeirra láta í ljós sjónarmið sem miðast jafnt
við hagsmuni ahra. Þetta verður þó einungis að veruleika ef megrnregl-
an er sú að um slíkar ákvarðanir sé unnt að fjalla í opinberri rökræðu
ffjálsra og jafnra þegna.
Rökræðiilýðrceði og samræðusiðfræði
I þessum kafla mun ég skoða hvort líkan rökræðulýðræðis, byggt á sam-
ræðusiðfræði, getd veitt sannfærandi svör við þeim áskomnum sem fýlgja
fjölmenmngarlegum kröfnm. Þegar rökræðulíkanið er borið saman við
önnur samtímalíkön eins og þau sem John Rawls og Brian Barry hafa sett
fram, kemur styrkur þess fram í því hvernig það nálgast stjómmál á tví-